Του Λευτέρη Κουσούλη*
Στον πυρήνα της πολιτικής σύγκρουσης, η βία κατέχει κεντρική θέση. Με ποια έννοια; Με την έννοια ότι η βία σε όλες της τις μορφές και εκφράσεις της αποτελεί συστατικό και αναπόσπαστο στοιχείο κάθε κοινωνικής συγκρότησης.
Η βία φέρει μέσα της όχι απλώς τη διατάραξη του πλαισίου εντός του οποίου υπάρχει και εκτυλίσσεται, αλλά και την καταστροφή αυτού του πλαισίου. Η βία ως απειλή συνολικής συντριβής και καθυπόταξης αυτού εναντίον του οποίου στρέφεται, έχει πάντοτε μέσα της ένα ολοκληρωτικό στοιχείο.
Ο φορέας της βίας επιδιώκει με αφετηρία και κριτήριο τη δική του πάντοτε ιδεολογική, στο βάθος, αντίληψη να ορίσει τον ιστορικό χρόνο με το δικό του τρόπο. Να επιφέρει στην κοινωνική σύγκρουση τη δική του τελική λύση, τη δική του τελική «ειρήνευση».
Πρόκειται για αυταπάτη. Η βία αναπτύσσεται πάντοτε μέσα σε ένα φαύλο κύκλο που αενάως την τροφοδοτεί, σε μια δυναμική που όχι μόνο δεν οδηγεί σε μία πιθανή ειρήνευση, αλλά εγγενώς πυροδοτεί το αντίθετό της. Μέσα από αυτή την οδό της ακραίας απειλής και ταυτόχρονα, της ανάγκης συνύπαρξης των ανθρώπων, επινοείται η πολιτική. Η πολιτική είναι ο θεσμικός έλεγχος της βίας. Η βία απειλεί τη συνύπαρξη, η συνύπαρξη προϋποθέτει την περιστολή, τον έλεγχο της βίας. Έτσι εξελίσσεται η ανθρώπινη ιστορία.
Στον αγώνα του για πρόοδο και εξέλιξη ο άνθρωπος, κάνοντας βήματα προς την κατεύθυνση του αυτοπροσδιορισμού, της αυτονομίας και της ελευθερίας του, ανακάλυπτε την πολιτική. Στο βαθμό που το πετύχαινε και η πολιτική μετουσιωνόταν σε κανόνες και θεσμούς συνύπαρξης, ο άνθρωπος άφηνε πίσω του και πάντως ριζικά αποδυνάμωνε τη βία, ως έναν από τους θεμελιώδεις συντελεστές των κοινωνικών πραγμάτων.
Όπου η πολιτική παραμένει ζωντανή, η βία ως διαδικασία επίλυσης και διευθέτησης ζητημάτων δεν έχει θέση. Η σύγκρουση, συστατικό στοιχείο κάθε κοινωνίας σε κίνηση, εξελίσσεται υπακούοντας σε κανόνες που ορίζουν τους τρόπους εξέλιξης αυτής της σύγκρουσης, απωθώντας τη βία και θέτοντάς την εκτός κάθε κοινωνικού και πολιτικού –εν συγκρούσει πάντοτε– αξιακού πλαισίου.
Διασφαλίζοντας το πλαίσιο συνύπαρξης, η πολιτική καθιστά νοητή τη σχετικότητα της ύπαρξης, διαμορφώνει τις συνθήκες ανάπτυξης της ατομικότητας, αρνούμενη κάθε νομοτελειακή θεώρηση της Ιστορίας. Χωρίς αυτό, η πρωτογενής και αρχέγονη βία οδηγεί στον αφανισμό του άλλου.
Η πολιτική ως ατομική και συλλογική δράση, νοείται ως υπεράσπιση του άλλου. Γι’ αυτό η βία είναι πάντοτε ο καρπός της ήττας της πολιτικής, και από τη φύση της είναι βαθιά αντιπολιτική.
*Ο Λευτέρης Κουσούλης είναι πολιτικός επιστήµονας.
Για περαιτέρω ανάγνωση:
- «Βία: ο καρπός της ήττας της πολιτικής», aixmi.gr, 9.6.2012. Υπάρχει στο www.lefteriskousoulis.gr
- «Βία: η ήττα της πολιτικής», Ελευθεροτυπία, 13.12.2008. Υπάρχει στο www.lefteriskousoulis.gr
