Πώς θα αισθανόσουν αν σου έλεγε κάποιος ότι μπορείς, με λίγα χρήματα, να συμβάλεις στη διαμόρφωση ενός πιο ποιοτικού πεδίου στην ενημέρωση; Ότι μπορείς να γίνεις συμμέτοχος στην παραγωγή ερευνητικών ρεπορτάζ, να βοηθήσεις στην ανάδειξη δημοσιογράφων και ιστοριών που διαφορετικά θα χάνονταν; Πώς θα αισθανόσουν αν γινόσουν για λίγο ένας μικροεπενδυτής στη βιομηχανία των Μέσων;
Η Amanda Palmer, στο περίφημο πλέον The Art of Asking λέει χαρακτηριστικά, «Νομίζω πως επικεντρωνόμαστε στην λάθος ερώτηση, που είναι, “Πως θα κάνουμε το κοινό να πληρώσει για μουσική;”». Στη συνέχεια, διερωτάται, Τι θα γινόταν όμως, αν αρχίζαμε να ρωτάμε, “Πως θα επιτρέψουμε στο κοινό να πληρώσει για μουσική;”
Το crowdfunding είναι μια τεχνική που κερδίζει συνεχώς έδαφος σε πολλαπλά πεδία. Από τις τέχνες, στην πολιτική και από την επιστήμη στη δημοσιογραφία, όλο και περισσότεροι οργανισμοί και άτομα στρέφονται στα ακροατήριά τους προκειμένου να ζητήσουν υποστήριξη. Χαρακτηριστικό είναι ότι το 2017, 5.5 εκατομμύρια δολάρια δόθηκαν μέσω crowdfundung παγκοσμίως.
Και ενώ κάποιοι κοιτούν διστακτικά το νέο αυτό τρόπο χρηματοδότησης, η απάντηση είναι αποστομωτική, καθώς δεν πρόκειται μόνο για μέσο εξεύρεσης πόρων, αλλά κυρίως για έναν τρόπο χτισίματος εμπιστοσύνης μεταξύ όσων παράγουν και όσων καταναλώνουν. Θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι το criwdfunding αποτελεί μια έκφανση της δημοκρατίας, αφού στην πραγματικότητα σου επιτρέπει να συμβάλεις και να συνδιαμορφώνεις τα πεδία δραστηριότητας που σε αφορούν.
Η δημοσιογραφία δεν μπορούσε να μείνει απ’έξω από αυτή την τάση, ειδικά σε μια εποχή όπου τα παραδοσιακά επιχειρηματικά μοντέλα καταρρέουν. Ανεξάρτητοι δημοσιογράφοι, μικρότεροι και μεγαλύτεροι οργανισμοί μπαίνουν στο παιχνίδι της αναζήτησης πόρων από τους ίδιους τους πολίτες και τα παρακάτω παραδείγματα είναι η απόδειξη.
«El Español», ένα παγκόσμιο ρεκόρ για το ειδησεογραφικό crowdfunding
της Λίνας Δανιά
Στις 14 Οκτωβρίου 2015, κυκλοφόρησε επίσημα το πρώτο τεύχος της ηλεκτρονικής εφημερίδας El Español στην Ισπανία. Ωστόσο, πριν από το λανσάρισμά της, είχε ήδη σημειώσει ένα παγκόσμιο ρεκόρ στον ειδησεογραφικό τομέα, πετυχαίνοντας την υψηλότερη χρηματοδότηση μέσω crowdfunding, ύψους 3,6 εκατομμυρίων ευρώ, από 5.624 μεμονωμένους επενδυτές. Το ποσό αυτό ήταν διπλάσιο από το μέχρι τότε ρεκόρ, που κατείχε από το 2013 η ανεξάρτητη ολλανδική ειδησεογραφική πλατφόρμα «De Correspondent».
Ποια ήταν όμως η στρατηγική που οδήγησε σε αυτή την επιτυχία;
«Οικοδόμησε» πρώτα μια κοινότητα και μετά μια εφημερίδα
Το έργο σχεδιάστηκε ενάμιση χρόνο πριν από την έναρξή του και έκτοτε πραγματοποίησε μια εκστρατεία ώστε να δημιουργήσει «θόρυβο» γύρω από το όνομα του. Τον Απρίλιο του 2014 η María Ramírez και ο Eduardo Suárez, συντάκτες της εφημερίδας El Mundo, ξεκίνησαν το blog #NoHaceFaltaPapel, όπου άρχισαν να δημοσιογραφούν σε έναν τόνο προσανατολισμένο στην ερευνητική δημοσιογραφία, διαφορετικό από των παραδοσιακών ισπανικών ΜΜΕ. Στη συνέχεια, οι δύο αυτοί δημοσιογράφοι ήταν οι ιδρυτές της El Español.
Όπως αναφέρει συχνά η Maria Ramírez, εκείνη την περίοδο υπήρχε ιδιαίτερη δυσαρέσκεια απέναντι στις παραδοσιακές ισπανικές εφημερίδες και τις παραδοσιακές δομές εξουσίας, όπως τα κόμματα. Μετά την οικονομική κρίση υπήρχε δίψα για κάτι καινούργιο, νέους πολιτικούς, νέα ΜΜΕ. Το νέο project ξεκάθαρα δήλωνε την ανεξαρτησία του από την εξουσία και την πολιτική και παρουσιαζόταν ως μια εναλλακτική λύση για την ανάγνωση των ειδήσεων.
‟Η El Español απάντησε σε μια ανάγκη της ισπανικής κοινωνίας„
Επιπλέον, El Español έκανε ένα βήμα πιο πέρα και ήταν η πρώτη ειδησεογραφική πλατφόρμα που αναζήτησε χρηματοδότηση μέσω Equity Crowdfunding, προσέφερε δηλαδή στους επενδυτές μετοχικό μερίδιο στην επιχείρηση. Σύμφωνα με τους ιδρυτές της, αν και πιο περίπλοκη διαδικασία, ήταν ένα πραγματικό κλειδί για την επιτυχία του project, γιατί οι αναγνώστες γίνονταν μέρος της εταιρείας και συμμετείχαν στο χτίσιμο ενός νέου ΜΜΕ. Δεν λειτούργησε μόνο ως μέσο χρηματοδότησης, αλλά εκπλήρωσε έναν ζωτικό ρόλο τόσο για τη δημιουργία εμπιστοσύνης μεταξύ των αναγνωστών και της εφημερίδας όσο και για την οικοδόμηση μιας κοινότητας. «Με αυτά και με μία δυνατή καμπάνια στο Twitter και το Facebook ξεκινήσαμε», δήλωνε έκτοτε συχνά η María Ramírez.
Η «δυνατή» δημοσιογραφική ομάδα
Αφού απολύθηκε από την εφημερίδα El Mundo λόγω των αποκαλύψεών του κατά της ισπανικής κυβέρνησης, ο ιδιαίτερα δημοφιλής συντάκτης Pedro J. Ramírez, αποφάσισε να επενδύσει ολόκληρη την αποζημίωσή του στην El Español (περίπου 5 εκατομμύρια ευρώ). Αυτό προσέδωσε αξία στην εκστρατεία και στο project, ενώ έκανε φίλους και γνωστούς του να υποστηρίξουν το νέο του εγχείρημα, με αποτέλεσμα γνωστά πρόσωπα της ισπανικής δημοσιογραφίας να επιλέξουν το νέο μέσο. Ταυτόχρονα, συμμετείχαν και δημοσιογράφοι πολύ νέοι ως επαγγελματίες, που ειδικεύονταν σε διάφορους τομείς, όπως η δημοσιογραφία δεδομένων και η πολιτική ανάλυση.
Αποτέλεσμα ήταν η προσέλκυση της προσοχής εθνικών και διεθνών μέσων ενημέρωσης. Οι Financial Times, το Bloomberg, οι Times, ο Guardian, η Le Monde, το Columbia Journalism Review είναι μερικά μόνο από τα μέσα που είχε δώσει συνέντευξη ο Ramírez.
Μια επιτυχημένη εκστρατεία
Βασικός παράγοντας της επιτυχίας ήταν ο εξαρχής επιτυχημένος καθορισμός του κοινού – στόχου. Το αρχικό κοινό – στόχος ήταν οι περίπου 190.000 ακόλουθοι του Pedro J. Ramírez στο Τwitter. Σε αυτό προστέθηκαν, οι παραλήπτες του καθημερινού newsletter El Arponero, που ήταν τμήμα του #Nohacefaltapapel. Σκοπός του εγχειρήματος ήταν να δημιουργηθεί ένα δίκτυο αναγνωστών, οι οποίοι με τη σειρά τους θα λειτουργούσαν ως «πρεσβευτές» της El Español.
‟οι παραλήπτες newsletter τείνουν να δίνουν περίπου 35% περισσότερα χρήματα„ indiegogo
Σε δεύτερη φάση, ένα επιπλέον στοχευμένο κοινό ήταν οι ακόλουθοι της εφημερίδας El Mundo, καθώς και οι ενεργοί αναγνώστες ειδήσεων, οι ραδιοφωνικοί ακροατές και οι χρήστες των κοινωνικών δικτύων.
Η επικοινωνιακή εκστρατεία διεξήχθη από μία εταιρεία ειδικευμένη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και επικεντρώθηκε στο Facebook, το Twitter, το Instagram, το YouTube, το Tumblr και το Spotify. Επιπλέον, ανοίχθηκε ένα blog για την κοινοποίηση όλων των πληροφοριών σχετικά με το project. Στο πλαίσιο αυτό, έγιναν εκτεταμένες αναλύσεις συμπεριφοράς των χρηστών των μέσων αυτών, ώστε να τους παρέχεται στοχευμένο επικοινωνιακό περιεχόμενο.
«Να είστε ένα ανοικτό βιβλίο και να δείχνετε την πρόοδό σας», συμβουλεύει η Maria Ramírez. Καθώς προχωρούσε η εκστρατεία, η El Español μοιράστηκε τις εικόνες μετακόμισης στα νέα τους γραφεία στη Μαδρίτη, ενώ η επιμέλεια περιεχομένου και ο διαμοιρασμός ειδήσεων από άλλα sites ήταν ιδιαίτερα βοηθητικός για την ιστοσελίδα, καθώς ακόμα δεν είχε αρκετό δικό της περιεχόμενο. Πριν ακόμη γεννηθεί η εφημερίδα, λόγω της προσδοκίας που είχε δημιουργηθεί, είχε προσελκύσει 20.500 οπαδούς στο Facebook και 114.000 στο Twitter.
Δημιουργία awareness για το project
Την 1η Ιανουαρίου 2015, στις 00:15 ο Pedro J. Ramírez ανακοίνωσε στο προφίλ του στο Twitter τη συμμετοχή του στο project γράφοντας «Η εφημερίδα μας θα είναι διεθνής αλλά θα ονομάζεται El Español (Ο Ισπανός)» και σε μόλις 24 ώρες ο λογαριασμός Twitter του νέου μέσου είχε μαζέψει 46.000 ακολούθους.
Hace 24 horas anuncié: "Nuestro periódico será universal pero se llamará EL ESPAÑOL". @elespanolcom ya tiene 46.000 seguidores. Qué augurio!
— Pedro J. Ramírez (@pedroj_ramirez) January 1, 2015
Δέκα μέρες αργότερα, στις 10 Ιανουαρίου 2015, ξεκίνησε η εκστρατεία crowdfunding και κατάφερε να συγκεντρώσει περισσότερα από 220.000 ευρώ τις πρώτες εικοσιτέσσερις ώρες.
‟το 85% των εκστρατειών που πετυχαίνουν στο στόχο τους λαμβάνουν την πρώτη τους συνεισφορά από την πρώτη μέρα„ indiegogo
Η εκστρατεία που πραγματοποιήθηκε στα social media κατά τη διάρκεια του crowdfunding χωρίστηκε σε δύο μέρη. Αφενός, επικεντρώθηκε στην ίδια τη μορφή του Ramírez και αφετέρου σε μηνύματα που αφορούσαν το κοινωνικοοικονομικό πλαίσιο της Ισπανίας, π.χ. «Επενδύστε στον “Ισπανό ” για να επενδύσετε στην Ισπανία» ή “επαγγελματίες πολιτικοί ή επαγγελματίες που ασχολούνται με την πολιτική “.
Σε λιγότερο από ένα μήνα βρέθηκαν οι πρώτοι 1.953 μέτοχοι. Αφού κάποιος γινόταν μέτοχος καλούνταν να δημιουργήσει μια έκκληση για δράση και να προσκαλέσει τους φίλους και την οικογένειά τους να συμμετάσχουν στο έργο.
Οι καλύτερες επιδόσεις ως προς τις επενδύσεις συνέβησαν με τις δημόσιες εμφανίσεις του Pedro J. Ramírez, την πρόσληψη του Fernando Baeta ή όταν γίνονταν ανακοινώσεις για το νέο μέσο. Ενώ και ο ίδιος ο Ramírez, εμπλεκόμενος προσωπικά και κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, ευχαρίστησε προσωπικά κάθε νέο μέτοχο σε πραγματικό χρόνο στο Twitter. Η εκστρατεία έκλεισε στις 28 Φεβρουαρίου έχοντας συλλέξει 3.600.000 ευρώ.
Qué bello número el 2424. Bienvenidos Manuel, Miguel Ángel, Antonio, José, Francisco, Lucas, Pedro, Ángel y Alfonso. http://t.co/RcbHxwrYyU
— Pedro J. Ramírez (@pedroj_ramirez) February 16, 2015
Ωστόσο, πέρα των χρημάτων, η εκστρατεία είχε έναν επιπλέον στόχο, ίσως σημαντικότερο, την προσέλκυση ενός αρχικού ακροατηρίου. “Κατά κάποιον τρόπο, αν και το crowdfunding είναι ένα επιχειρηματικό μοντέλο, ανακαλύψαμε ότι μπορεί να είναι ένα πολύ ισχυρό εργαλείο για την έκδοση μιας εφημερίδας“, τονίζει η María Ramírez. “Ο κύριος λόγος που το επιλέξαμε, ήταν για να εμπλέξουμε την κοινότητά μας, να φτάσουμε στους ανθρώπους, να προσπαθήσουμε απλώς να επικοινωνήσουμε με αυτούς».
* Η Λίνα Δανιά είναι φοιτήτρια στο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Σπουδών «Επικοινωνία και Νέα Δημοσιογραφία» του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου
Το αφεντικό μου είναι 18.000 άνθρωποι
της Στυλιανής Μυλωνά
“Τo Crowdfunding («χρηματοδότηση από το πλήθος»-«συμμετοχική χρηματοδότηση») αποτελεί μία μέθοδο άντλησης μικρών σε ποσά κεφαλαίων από μεγάλο αριθμό ατόμων, μέσω μιας κατάλληλα διαμορφωμένης διαδικτυακής εφαρμογής (πλατφόρμας) χρηματοδότησης.”
Οι μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί (ΜΚΟ) χρησιμοποιούν ιστότοπους όπως το Classy, το Razoo, το Fundly, το Crowdrise και το FundRazr, μεμονωμένα άτομα χρησιμοποιούν ανάλογους ιστότοπους όπως το GoFundMe και το YouCaring όπου τα χρήματα που συγκεντρώνονται βοηθούν στην επίλυση των προσωπικών τους προβλημάτων (όπως υγεία) ενώ τέλος οι πιο διάσημες πλατφόρμες χρηματοδότησης είναι το Kickstarter και το Indiegogo. Στην Ελλάδα ως απάντηση της ίδιας της αγοράς στην προσπάθεια να βρει τρόπους χρηματοδότησης έχουν δημιουργηθεί ελληνικές πλατφόρμες διαδικτυακής χρηματοδότησης όπως το Give&Fund, το groopio κ.α. Επομένως τo Crowdfunding αποτελείται από τρία μέρη: τις ηλεκτρονικές πλατφόρμες οι οποίες φιλοξενούν τις ιδέες προς χρηματοδότηση, τους επενδυτές και τους δημιουργούς που έχουν ανάγκη τα χρήματα για τις ιδέες τους. Crowd funded Journalism έχουμε όταν μία δημοσιογραφική ομάδα χρηματοδοτείται από το κοινό της, δεν έχει ιδιοκτήτες, δεν έχει ιεραρχία, δεν έχει διαφημίσεις και ο δημοσιογράφος είναι ελεύθερος να γράψει ότι θέλει. Πρόσφατα όλο και περισσότεροι δημοσιογράφοι σε όλον τον κόσμο κυνηγούν αυτό το όμορφο όνειρο. Σε χώρες όπως την Ολλανδία, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ, την Ουγγαρία, τη Ρωσία και την Ισπανία, οι δημοσιογράφοι προσπαθούν να δημιουργήσουν media που χρηματοδοτούνται αποκλειστικά ή εν μέρει μέσω του Crowdfunding.
“Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το δημοφιλές ηλεκτρονικό περιοδικό Krautreporter που κυκλοφόρησε στη Γερμανία και ξεκίνησε τη λειτουργία του το φθινόπωρο του 2014 από τον δημοσιογράφο Sebastian Esser και την συντακτική του ομάδα.”
Ο 37χρονος τότε Esser είχε απογοητευτεί από την αυξανόμενη δημοτικότητα των ειδησεογραφικών ειδήσεων και των χαμηλών αμοιβών των freelancer δημοσιογράφων και χρησιμοποίησε το Crowdfunding για να ξεκινήσει μαζί με άλλους δημοσιογράφους το ηλεκτρονικό περιοδικό Krautreporter. Πρόκειται για την πρώτη και μοναδική δημοσιογραφική πλατφόρμα που στηρίζεται στη χρηματοδότηση από το κοινό στην Γερμανία. Το Krautreporter είχε την πιο δυναμική εξέλιξη όλων των γερμανόφωνων διαδικτυακών πλατφορμών ενώ συνεχίζει να είναι νέα στο χώρο. Το σύνθημά τους είναι «ανακαλύπτοντας την ανεξάρτητη δημοσιογραφία». Χρησιμοποίησε τη δωρεά από το κοινό από την πρώτη στιγμή, απασχολεί πολύ μικρό αριθμό δημοσιογράφων ως ελεύθερους απασχολούμενους και το περιεχόμενο του ιστότοπού τους είναι διαθέσιμο σε όλους τους υποστηρικτές του. Με την πρώτη Crowdfunding εκστρατεία, η συντακτική ομάδα του Krautreporter συγκέντρωσε 1,02 εκατ. ευρώ με τα οποία χρήματα στήριξε ένα προσωπικό από 28 έμπειρους δημοσιογράφους για ένα χρόνο. 18.000 υποστηρικτές δώρισαν από 60 ευρώ και αυτό είχε ως αντάλλαγμα να λαβαίνουν τουλάχιστο τέσσερα άρθρα χωρίς διαφημίσεις την ημέρα για ένα ολόκληρο χρόνο. Ωστόσο, ένα χρόνο αργότερα, η δεύτερη Crowdfunding εκστρατεία ήταν λιγότερο επιτυχημένη. Προκειμένου να συγκεντρωθούν τα απαιτούμενα χρήματα το φθινόπωρο του 2015, η συντακτική ομάδα ανακοίνωσε ότι όποιος ήταν πρόθυμος να συνεισφέρει τουλάχιστο 250 ευρώ για το project θα μπορούσε να γίνει μέτοχος της δημοσιογραφικής ομάδας. Σχεδόν τριακόσιοι άνθρωποι εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία αυτή και συνεισέφεραν περισσότερα από 100.000 ευρώ για το Krautreporter.
“Χαρακτηριστικό του Krautreporter είναι ότι το βασικό του προσωπικό πλήρους απασχόλησης αποτελείται από επτά άτομα συμπεριλαμβανομένου του ιδρυτή.”
Σε αντίθεση με το γαλλικό De Correspondent όπου όλο το προσωπικό του είναι μόνιμο, επιπλέον 25 δημοσιογράφοι είναι μερικώς απασχολούμενοι οι οποίοι πληρώνονται με 2.000-2.500 ευρώ το μήνα το οποίο σημαίνει ότι γράφουν πέντε νέα κομμάτια την ημέρα. Ο Esser δεν τους λέει τι να γράψουν, κάνει μόνο ένα έλεγχο ποιότητας στα άρθρα. Οι περισσότεροι από τους συμμετέχοντες/υποστηρικτές του Krautreporter έχουν ψηφιακό υπόβαθρο, έχουν δηλαδή κάποιο μπλοκ ή ασχολούνται με τα media. Το Krautreporter αποτελεί τη γερμανική έκδοση της αμερικανικής πλατφόρμας Spot.Us, η οποία είναι μία μη κερδοσκοπική οργάνωση με σκοπό να ενώσει πολίτες, δημοσιογράφους και νέους εκδότες σε ένα διαδικτυακό marketplace το οποίο στηρίζεται οικονομικά αποκλειστικά από το κοινό του. Το «Kraut» στην Αμερική, περιγράφει τον ιστότοπο ως μια κοινότητα και ο αρχικός στόχος ήταν μέσω του Krautreporter να δημιουργηθεί μια λίστα από 30.000 αφοσιωμένα μέλη καθώς το νέο αυτό εξελισσόμενο φαινόμενο στη Γερμανία ξεκίνησε χωρίς κανένα μέλος και χωρίς να έχει κάνει προηγούμενη διαφήμιση στα social media. Ας σημειωθεί ότι ο Esser περιγράφει το Krautreporter ως ένα ιστότοπο για σοβαρούς αναγνώστες και η ιδιότητα του μέλους προσφέρει για τους ειδήμονες του είδους ένα νέο τόπο συγκέντρωσης ειδήσεων.
“Τα νέα μέλη σήμερα χρηματοδοτούν την ειδησεογραφική κοινότητα με τουλάχιστο 5 ευρώ το μήνα.”
Το ηλεκτρονικό γερμανικό περιοδικό Krautreporter επικεντρώθηκε αποκλειστικά στην ποιοτική δημοσιογραφία και σε εξειδικευμένο κοινό έτσι ώστε να είναι σε θέση να επιβιώσει μακροπρόθεσμα. Οι εκδότες του ανέπτυξαν μια σημαντική ροή εσόδων απευθείας από τους αναγνώστες τους, και δημιούργησαν ένα βιώσιμο επιχειρηματικό μοντέλο. Η βασική ιδέα πίσω από το Krautreporter είναι η δημιουργία εμπιστοσύνης μεταξύ της δημοσιογραφικής ομάδας και των εξειδικευμένων αναγνωστών του. Το κοινό αυτό είναι αφοσιωμένο στην ομάδα των συντακτών και συνάμα ενθαρρύνεται να στηρίξει το project μέσω της μικρής σε ποσό μηνιαίας συνεισφοράς.
*Η Στυλιανή Μυλωνά είναι δευτεροετής φοιτήτρια στο μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Επικοινωνία & Νέα Δημοσιογραφία» του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου
Αφού βρεθήκατε στη σελίδα μας, θα θέλαμε να σας ζητήσουμε μια χάρη. Κάθε μέρα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι διαβάζουν και υποστηρίζουν το δημοσιογραφικό μας περιεχόμενο, το οποίο στόχος μας είναι να είναι πάντα προσβάσιμο σε όλους, ασχέτως οικονομικής ή κοινωνικής κατάστασης.
Το περιεχόμενο που παράγουμε βασίζεται μόνο στις δικές μας αποφάσεις, στη δική μας κρίση και δεν επηρεάζεται από διαφημίσεις ή από τις προτιμήσεις ιδιοκτητών, πολιτικών ή μετόχων. Η συντακτική μας ομάδα δρα ανεξάρτητα, έχοντας ως βασική αξία ότι πρέπει να δίνουμε φωνή σε όσους δεν ακούγονται αρκετά και να ασκούμε πιέσεις στους ισχυρούς. Και αυτό είναι το στοιχεία που μας διαφοροποιεί από άλλα Μέσα Ενημέρωσης, ειδικά σε μια εποχή όπου η ύπαρξη μιας διαφανούς και ανεξάρτητης δημοσιογραφίας είναι κρίσιμη. Η υποστήριξή σας μας δίνει δύναμη και μας επιτρέπει να δουλεύουμε με τον τρόπο που το κάνουμε μέχρι τώρα.
Στηρίξτε τη Δημοσιογραφία έστω και με €5 - θα σας πάρει μόνο ένα λεπτό. Ευχαριστούμε.
