Ας ξεκινήσουμε από το πολύ απλό. Ας μιλήσουμε για τον πομπό και τον δέκτη. Το δίπολο αυτό είναι η σχέση που έχουμε με τα ΜΜΕ ή η σχέση που έχουμε στα ΜΜΕ. Υπάρχει ο πομπός, αυτός που εκπέμπει, που μεταδίδει, που καταγράφει και ο δέκτης: Αυτός που ακούει, βλέπει, διαβάζει.
Εδώ τίθεται ένα ερώτημα. Τι είδους σχέση είναι αυτή; Ειλικρινής, δίκαιη, ισότιμη, ηθική; Είναι σχέση αλληλεπίδρασης; Μπορεί να είναι τέτοια; Κι αν δεν είναι, τι σχέση είναι; Στα ερωτήματα αυτά, μάλλον καλύτερα να απαντήσουμε ο καθένας μας ξεχωριστά. Προς στιγμήν ας κρατήσουμε το δίπολο «πομπός-δέκτης», το οποίο θα πρέπει να δούμε και να έχουμε πάντα στο μυαλό μας μέσα από το πρίσμα της οικονομικής και πολιτικής κυριαρχίας, από το πρίσμα δηλαδή του ποιοι κατέχουν τα ΜΜΕ, ποιοι οικονομικοί παράγοντες είναι ιδιοκτήτες ΜΜΕ, τι σχέση έχουν αυτοί οι οικονομικοί παράγοντες με την πολιτική νομενκλατούρα της χώρας, εν ολίγοις τι συμφέροντα ίδια ή αλλότρια εξυπηρετούν οι ιδιοκτήτες των ΜΜΕ…
Και γιατί σας μιλάω για «συμφέροντα»; Γιατί πολύ απλά, όπως θα δούμε, όπως θα σας μεταφέρω από την προσωπική μου εμπειρία αλλά και από τα παραδείγματα άλλων, τα “συμφέροντα” είναι αυτά που καθορίζουν, καθόριζαν και θα καθορίζουν την ατζέντα των ΜΜΕ.
Στις αναλύσεις για τη δύναμη των ΜΜΕ συνήθως αντιπαρατίθενται δύο μοντέλα – όπως γράφει ο Ντένις Μακ Κουεϊλ στο βιβλίο του Η θεωρία της Μαζικής Επικοινωνίας για τον 21ο αιώνα (εκδόσεις Καστανιώτη): «Το ένα μοντέλο είναι το μοντέλο της κυριαρχίας που υποστηρίζει ότι τα ΜΜΕ ελέγχονται και το άλλο βλέπει τα ΜΜΕ μέσα από μια πλουραλιστική θεώρηση. Σύμφωνα με πρώτο μοντέλο, το μοντέλο της κυριαρχίας, τα ΜΜΕ εξαρτώνται από άλλους θεσμούς, οι οποίοι συνδέονται στενά μεταξύ τους. Οι οργανισμοί των ΜΜΕ ανήκουν ή ελέγχονται από έναν μικρό αριθμό ισχυρών συμφερόντων και έχουν παρόμοιους στόχους και επι- διώξεις. Διαδίδουν μια περιορισμένη και μη διαφοροποιημένη άποψη για τον κόσμο, η οποία άποψη είναι διαμορφωμένη από τα κυρίαρχα συμφέροντα. Το άλλο μοντέλο, το πλουραλιστικό, θεωρεί ότι δεν υπάρχει μια ενιαία και κυρίαρχη ηγεσία. Είναι μια οπτική εξιδανικευμένη για τα αποτελέσματα του φιλελευθερισμού και της ελεύθερης αγοράς στην κοινωνία».
Προσωπικά, στην επαγγελματική μου ζωή βίωσα και βιώνω το πρώτο μοντέλο. Αυτό το βίωμα έχω. Τα ΜΜΕ ελέγχονται και διαδίδουν μια άποψη, η οποία είναι διαμορφωμένη από τα κυρίαρχα συμφέροντα και φυσικά μεταδίδουν ή δεν μεταδίδουν μια είδηση, ανάλογα με το συμφέρον που έχει αυτός που είναι ιδιοκτήτης του Μέσου.
Πάμε τώρα να δούμε τι σημαίνει «διαμορφώνω την καθημερινή ατζέντα των ειδήσεων», αλλά και ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη θεματολογία, παράγοντες φυσικά που είναι άρρηκτα συνυφασμένοι με όσα έθιξα πριν.
Ας θέσω αρχικά το ερώτημα «τι είναι είδηση». Υπάρχουν διάφορα κριτήρια για το «τι είναι είδηση»:
- Είδηση είναι ό,τι ενδιαφέρει τον δέκτη, το κοινό, και ό,τι είναι χρήσιμο για την καθημερινότητά του… για παράδειγμα, μία απεργία στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
- Είδηση είναι ό,τι συνεισφέρει στο να λειτουργεί μια κοινωνία… για παράδειγμα, σε μια προεκλογική περίοδο, οι απόψεις των κομμάτων για το συνταξιοδοτικό.παράδειγμα, μία απεργία στα μέσα μαζικής μεταφοράς.
- Είδηση είναι ένα ασυνήθιστο γεγονός… Έλεγαν οι παλιοί δημοσιογράφοι πως είδηση δεν είναι ότι ένας σκύλος δάγκωσε έναν άνθρωπο, αλλά ότι ένας άνθρωπος δάγκωσε έναν σκύλο.
- Είδηση είναι ένα γεγονός που συμβαίνει εδώ και τώρα, δίπλα μας ή μακριά μας, και σε οποιονδήποτε χώρο… για παράδειγμα, η κατάρριψη του παγκόσμιου ρεκόρ στον Μαραθώνιο ή μια έκρηξη βόμβας στο Παρί- σι με πολλούς νεκρούς.
- Είδηση είναι κι άλλα μικρότερα γεγονότα, τα οποία μπορεί να αφορούν πιο εξειδικευμένες κατηγορίες ακρο- ατηρίων, όπως για παράδειγμα μια νέα έκδοση του παιχνιδιού
- Εδώ, ας δούμε και μια εξαίρεση… Είδηση είναι αυτό που θεωρεί ο ιδιοκτήτης του Μέσου ως είδηση… για παράδειγμα, η παρουσία της κυρίας Τάδε-συζύγου του ιδιοκτήτη σε ένα φιλανθρωπικό γκαλά (όπως εύσχημα λέγεται συνήθως η μάζωξη, η συγκέντρωση διαφόρων συζύγων ολιγαρχών για να δείξουν τα ανθρωπιστικά τους αισθήματα)…. η παρουσία αυτή αποτελεί είδηση! Αποτελούσε είδηση κυρίως σε ένα τηλεοπτικό κανάλι που δεν υπάρχει πια. Το MEGA αφιέρωνε αρκετά λεπτά από το κεντρικό δελτίο ειδήσεων που είχε για τις δραστηριότητες της κυρίας Μαριάννας Βαρδινογιάννη.
Αφού λοιπόν είμαστε σε θέση να αναγνωρίσουμε τι είναι είδηση, ας θέσουμε τώρα τα επόμενα ερωτήμα- τα: Πώς επιλέγεται μια είδηση για ένα δελτίο ειδήσεων, πώς επιλέγεται η σειρά των ειδήσεων, το ποια θα είναι πρώτη είδηση;
Η σειρά των ειδήσεων σε ένα δελτίο ειδήσεων επιλέγεται φυσικά με βάση τη σπουδαιότητα των ειδήσεων. Αν έχουμε μια επίθεση σε αεροδρόμιο με νεκρούς, εννοείται πως αυτή θα είναι η πρώτη είδηση του δελτίου, τηλεοπτικού ή ραδιοφωνικού, και φυσικά ενός site ή μιας εφημερίδας που θα κυκλοφορήσει την επόμενη μέρα.
Φυσικά, αυτή η είδηση είναι πρώτη είδηση γιατί αφορά πολύ κόσμο και πολλές πτυχές της ζωής των πολιτών… Θέλουμε να ενημερώσουμε τον δέκτη, το κοινό, και θέλει και το κοινό να πληροφορηθεί για το ποιοι είναι οι νεκροί, τι εθνικότητας είναι, ποιος κρύβεται πίσω από την επίθεση, τι πολιτική διάσταση λαμβάνει το περιστατικό, εάν τίθενται ζητήματα ασφάλειας κ.λπ.
Σε κανονικές συνθήκες… δηλαδή χωρίς να υπάρχει κάτι έκτακτο όπως αυτό που προανέφερα, ένα δελτίο ειδήσεων έχει την εξής σειρά:
Πρώτα οι πολιτικές ειδήσεις, μετά οι οικονομικές, ακολουθούν θέματα από το δικαστικό ρεπορτάζ, το αστυνομικό, το ελεύθερο, το ρεπορτάζ υγείας, ακολουθούν ειδήσεις της διεθνούς επικαιρότητας και στο τέλος η αθλητική ενημέρωση και η πρόγνωση του καιρού.
Τα τελευταία δέκα χρόνια στην ελληνική πραγματικότητα, τα δελτία ειδήσεων άλλαξαν μορφή σε ό,τι αφορά τα πρώτα θέματα… φύγαμε από τις πολιτικές ειδήσεις και ασχοληθήκαμε κατεξοχήν με τις οικονομικές ειδήσεις ως πρώτο θέμα. Εκεί που παλιά οι εφημερίδες είχαν τις σομόν σελίδες για την οικονομία και εκεί που οι τηλεοπτικοί και οι ραδιοφωνικοί σταθμοί είχαν ειδικά ένθετα με τίτλους όπως «η οικονομία σήμερα» ή «Σοφοκλέους live» κ.λπ., την τελευταία δεκαετία στην ατζέντα των ειδήσεων έχουμε τα οικονομικά θέματα σε πρώτη θέση.
Και πάμε τώρα στο πιο καίριο, κατά τη γνώμη μου, ερώτημα… Το «πώς παρουσιάζεται μια είδηση;».Είναι το ερώτημα που μπορεί να αλλάξει τα πάντα. Μόλις θέσουμε αυτό το ερώτημα, η υποτιθέμενη αμεροληψία και αντικειμενικότητα των δημοσιογράφων πάει περίπατο.
Αν μπω στη διαδικασία να αναρωτηθώ «πώς θα παρουσιάσω την είδηση», έχω χάσει την ουδετερότητα με την οποία θα πρέπει να την αντιμετωπίζω. Η ουδετερότητα, η αμεροληψία, προϋποθέτει ότι εγώ ως επαγγελματίας δημοσιογράφος θα μεταδώσω την είδηση όπως προκύπτει από την έρευνα που έκανα, θα απο- φύγω να της δώσω κομματικό ή πολιτικό χρωματισμό, θα φροντίσω να έχω όλες τις πλευρές που εμπλέκονται σε αυτήν.
Με άλλα λόγια, αν έχω να μεταδώσω μια είδηση που αφορά, ας πούμε, τη λειτουργία για πρώτη φορά αποτεφρωτηρίου στην Ελλάδα, θα φροντίσω αρχικά να μεταδώσω το «τι, πώς, πού, πότε» χωρίς χρωματισμό, απλά το ρεπορτάζ, τα γεγονότα. Στη συνέχεια την άποψη αυτού που δημιουργεί το αποτεφρωτήριο και την άποψη αυτού που αντιδρά.
Αντίστοιχα, εάν έχω να μεταδώσω την είδηση για τους σημαιοφόρους στα δημοτικά σχολεία και τη διαδικασία ανάδειξής τους, θα μεταδώσω την είδηση όπως προκύπτει από το νέο πλαίσιο που αποφάσισε η υπουργός Παιδείας, και φυσικά θα πρέπει να έχω την αντίθετη άποψη, την άποψη ψυχολόγου κ.λπ… Κι όλα αυτά χωρίς προκατάληψη εκ μέρους μου και χωρίς να επιδιώκω την καθοδήγηση του κοινού προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση.
Ο δημοσιογραφικός κανόνας, η δεοντολογία, ο επίσημος κώδικας δεοντολογίας της ΕΣΗΕΑ λέει ότι ο δημοσιογράφος πρέπει να μεταδίδει την πληροφορία και την είδηση ανεπηρέαστα από τις προσωπικές πολιτικές, κοινωνικές, θρησκευτικές, φυλετικές και πολιτισμικές απόψεις ή πεποιθήσεις του.
Ισχύει αυτό; Σαφώς και όχι. Ξεκάθαρα όχι. Δυστυχώς, η πληροφορία, η είδηση που μεταδίδεται, το πώς παρουσιάζεται η είδηση, έχει να κάνει με τις προσωπικές, πολιτικές ή άλλες πεποιθήσεις όχι μόνο του δημοσιογράφου, αλλά και του Μέσου στο οποίο εργάζεται. Έχω ζήσει επαγγελματικά με συναδέλφους που μετέδιδαν την είδηση και ταυτόχρονα μετέδιδαν και το σχόλιό τους.
Σε ένα δελτίο ειδήσεων, η είδηση για παράδειγμα της αστυνομικής επιχείρησης «καθαρισμού» των Εξαρχείων, όταν μεταδίδεται λέγοντας «επιτυχημένη επιχείρηση εκκένωσης καταλήψεων στην περιοχή των Εξαρχείων», αμέσως δίνει το στίγμα των πεποιθήσεων αυτού που τη μεταδίδει ή του Μέσου. Η μετοχή «επιτυχημένη» υπο- δηλώνει το τι πιστεύει αυτός που τη λέει. Αυτό όμως καταρρίπτει την αρχή της ουδετερότητας, της αμερο- ληψίας.
Κι ας θέσω εδώ ακόμη ένα παράδειγμα. Το προσφυγικό. Προχθές διάβαζα έναν τίτλο σε ένα σάιτ (iefimerida): Έλεγε ο τίτλος «Ο ΣΥΡΙΖΑ έδινε ΑΜΚΑ σε όλους τους αιτούντες άσυλο και γέμισαν τα νοσοκομεία Αλβανούς-Γεωργιανούς [αποκαλυπτικά έγγραφα]». Τι παρατηρείτε σε αυτόν τον τίτλο;
Το «γέμισαν τα νοσοκομεία Αλβανούς-Γεωργιανούς» είναι μια προφανέστατη πολιτική θέση του συντάκτη που έβαλε τον τίτλο, μια θέση που καταδεικνύει ρατσισμό και ξενοφοβία. Ο συντάκτης δεν θα έβαζε ποτέ τίτλο «γέμισαν τα νοσοκομεία Ελβετούς-Σουηδούς»…, έτσι δεν είναι;
Θα σας μεταφέρω τέσσερα προσωπικά παραδείγματα από τη δουλειά μου σε δελτία ειδήσεων είτε ως απλή συντάκτρια και εκφωνήτρια είτε ως αρχισυντάκτρια. Το ένα από τα τέσσερα είναι από την τηλεοπτική μου εμπειρία και το άλλο από το ξεκίνημά μου ως δημοσιογράφος.
Στις 23 Απριλίου 2010, ο τότε πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου πήγε στο Καστελόριζο και ανακοίνω- σε την προσφυγή στο ΔΝΤ. Πώς θα ενημερώσεις την κοινή γνώμη για τη χρεοκοπία της χώρας; Πώς θα πεις
«παιδιά, χρεοκοπήσαμε και τώρα… τρεχάτε ποδαράκια μου;», πώς θα πεις ότι θα υπογράψουν μνημόνιο με το ΔΝΤ;. Θα πρέπει να το πεις απαλά. Να μην τρομάξεις την κοινωνία. Έτσι σκέφτηκαν τότε στον ραδιοφωνικό σταθμό που εργαζόμουν και ήρθε η… ντιρεκτίβα ότι τη λέξη «χρεοκοπία» δεν θα την πούμε ποτέ στον αέρα ή, εάν πρέπει να την πούμε, θα την καταγράψουμε για παράδειγμα «ως αδυναμία δανεισμού της χώρας» και τη λέξη «μνημόνιο» θα την πούμε «συμφωνία οικονομικής συνεργασίας». Ο εμπνευστής των εννοιών αυτών είναι σήμερα βουλευτής της ΝΔ.
Το 2017, ξέσπασε ένας επιχειρηματικο-πολιτικός πόλεμος. Ένας πρωτοκλασάτος υπουργός της κυβέρνησης Τσίπρα είχε σφοδρή σύγκρουση με Έλληνα ολιγάρχη. Η σύγκρουση αυτή σήμαινε πως στα δελτία ειδήσεων του ραδιοφωνικού σταθμού που εργαζόμουν, έπρεπε η πρώτη είδηση να αφορά το «χτύπημα» του πολιτικού. Όταν αντιλήφθηκαν οι διευθυντές ότι «καρφώνονται», κάνοντας πρώτη είδηση το χτύπημα του πολιτικού, τότε από πρώτη είδηση το χτύπημα έγινε τρίτη-τέταρτη είδηση, αλλά πάντα αποτελούσε είδηση για το δελτίο ειδήσεων, κάτι το οποίο παλιά θα απασχο- λούσε απλώς τις παραπολιτικές στήλες των εφημερίδων. Εμένα αυτή η σύγκρουση μού στοίχισε προσωπικά την εκπομπή που είχα τότε στον συγκεκριμένο σταθμό, δηλ. η εκπομπή μου κόπηκε. Το γιατί θα το πούμε άλλη στιγμή.
Το 2006 εργαζόμουν σε έναν τηλεοπτικό σταθμό. Η μουσική που είχα επιλέξει για να «ντύσω». όπως λέμε, ένα θέμα που έκανα, ένα ρεπορτάζ, δεν άρεσε στο διευθυντή του καναλιού και χαλαρά σήκωσε το τηλέφωνο στο control, την ώρα μετάδοσης του βίντεο ζητώντας να κοπεί στον αέρα. Όπερ και εγένετο! Η μουσική ήταν του Μάνου Χατζιδάκι. Είχα επιλέξει το «Αστέρι του Βοριά» από την ταινία «Αμέρικα, Αμέρικα» του Ελία Καζάν. Ο διευθυντής του καναλιού είναι σήμερα – όπως ήταν και τότε – μεγαλοδημοσιογράφος με τηλεοπτικές εκπομπές και δικό του site.
Ας πω ακόμη ένα προσωπικό παράδειγμα. Το 2001, νεαρή ρεπόρτερ, μόλις ξεκινούσα… Mεγαλοδημοσιογράφος – εκδότης τότε καθημερινής πολιτικής εφημερίδας – σήμερα ραδιοφωνικός παραγωγός με υψηλής ακροαματικότητας πρωινή εκπομπή, μας μάζεψε όλα τα φιντάνια και μας είπε διάφορα ωραία για το τι εστί ρεπορτάζ. Αφού προσωπικά μου έδωσε τη συμβουλή «ότι πρέπει να πλένω τα πόδια μου στο πεζοδρόμιο» για να πετύχω σε αυτόν τον χώρο, να κάνω δηλαδή πολύ ρεπορτάζ, άρχισε να δίνει και γενικόλογες συμβουλές. Μια μου έκανε τότε μεγάλη εντύπωση… «αίμα, σεξ, σπέρμα», αυτό θα έπρεπε να ήταν το κριτήριο μας για το τι είναι είδηση! Με αυτό στο μυαλό θα έπρεπε να πορευόμαστε! Μετά, λοιπόν, την ανάλυση της δημοσιογραφικής θεωρίας του, συνέχισε λέγοντας πως εάν μια είδηση δεν μας βγαίνει όπως θα θέλαμε, δεν μας έβγαινε δηλαδή το τρομολαγνικό που θα έπρεπε να θέλουμε να μας βγαίνει, τότε θα έπρεπε να το δημιουργήσουμε εμείς. Και γυρνάει και μου λέει: «θα κάνεις ένα θέμα για την άνοδο της θερμοκρασίας και θα βγάλεις το συμπέρασμα ότι θα πεθάνουμε όλοι από τη ζέστη»! Κοινώς, «μην αφήνεις την αλήθεια, να σου χαλάει μια ωραία ιστορία». Εδώ έχουμε φυσικά να κάνουμε με τον κιτρινισμό…
Το πώς παρουσιάζεται λοιπόν μια είδηση, έχει να κάνει με πολλούς παράγοντες:
- Ποιο είναι το Μέσο που εργάζεσαι, ποιος είναι ο ιδιοκτήτης του και τι συμφέροντα έχει… (έως το 1974 οι εκδότες-ιδιοκτήτες ήταν δημοσιογράφοι, είχαν πανεπιστημιακή μόρφωση, χαμηλός ο μέσος όρος ηλικίας τους… Κάντε την αντιδιαστολή με το παρόν…)
- Ποια η εξάρτηση του Μέσου από τη διαφήμιση, η οποία αποτελεί και την πηγή εσόδων του και κάνει το μέσο λιγότερο ανεξάρτητο… Εδώ θα φέρω ένα παρά- δειγμα που αφορά και τη διαφήμιση και το πολιτικο- επιχειρηματικό συμφέρον: «Ποινική δίωξη σε βάρος 38 προσώπων, πρώην και νυν στελεχών της Τράπεζας Πειραιώς της περιόδου 2015-2016 και σε βάρος ιδιωτών, άσκησε το Σεπτέμβριο που μας πέρασε, η επικεφαλής της Εισαγγελίας Διαφθοράς, Ελένη Τουλουπάκη, για τα αδικήματα του ξεπλύματος βρώμικου χρήματος, της απιστίας, της ηθικής αυτουργίας σε αυτήν και της συνέργειας. Σύμφωνα με πληροφορίες, ανάμεσα στους διωκόμενους για κακουργήματα βρί- σκεται και ο πρώην ισχυρός άνδρας της Τράπεζας, Μιχάλης Σάλλας». Ενώ το όνομα του Σάλλα μεταδόθηκε αρχικά από το ΑΠΕ-ΜΠΕ, μέσα σε ελάχιστα λεπτά η σχετική ανάρτηση αποσύρθηκε και δημοσιεύθηκε νέα στην οποία το όνομα του Σάλλα δεν υπήρχε! Σκεφτείτε τι γίνεται στα ιδιωτικά ΜΜΕ!
- Ποιες είναι οι γενικότερες φιλίες του διευθυντή σου… Μου έχει τύχει διευθυντής να με επιπλήττει έντονα επειδή έβγαλα το θέμα του μεγάλου σκανδάλου της ΑΕΠΙ και των πνευματικών δικαιωμάτων των καλλιτεχνών, γιατί ήταν φίλη του η εμπλέκουσα και όχι γιατί δεν ήθελε το θέμα η ιδιοκτησία.
- Ποιες είναι οι προσωπικές απόψεις του δημοσιογράφου…
- Τι ζητάει το ακροατήριο!!!… Αν ο ακροατής δίνει θεαματικότητα σε δελτία ειδήσεων κιτρινισμού, τότε αυτή η πρακτική θα ακολουθηθεί από τους διευθυντές ενημέρωσης.
Παλιά δίναμε περισσότερη σημασία στη δεοντολογία… Πλέον μεταδίδονται ειδήσεις που δεν ελέγχονται. Χαρακτηριστικό παράδειγμα ήταν, πριν κάποιους μήνες, ο υποτιθέμενος θάνατος του Κώστα Γαβρά! Για να μην πούμε στο πεδίο των fake news…
Μην ξεχνάμε ότι τα ΜΜΕ σήμερα ανήκουν είτε σε ολιγάρχες είτε στο κράτος… Η ιδιοκτησία τους, λοιπόν, ιδιωτική ή κρατική, διαμορφώνει και την ατζέντα τους. Όπως έλεγε ο Χέρμπερ Αλτσχούλ (Altschull), στον δεύτερο νόμο δημοσιογραφίας του: «το περιεχόμενο των ΜΜΕ πάντα αντανακλά τα συμφέροντα εκείνων που τα χρηματοδοτούν».
Θα ήθελα, τελειώνοντας, να πω και δυο λόγια για τη λογοκρισία και την αυτολογοκρισία, την οποία θεωρώ ακόμη πιο σοβαρή.
Σε όλα τα ΜΜΕ υπάρχει μια κόκκινη γραμμή. Ένα πρόσωπο, μια κατάσταση, που δεν μπορείς επ’ ουδενί να αγγίξεις. Δεν θα σχολιάσεις, δεν θα αναφέρεις ποτέ, ούτε σε δελτία ούτε σε εκπομπές. Μου συνέβη κάποτε με ειδήσεις από το ΚΕΕΛΠΝΟ. Όταν βγήκαν τα σκάνδαλα και οι χρηματοδοτήσεις ΜΜΕ μέσω των διαφημίσεων από το αμαρτωλό αυτό Κέντρο, κατάλαβα το γιατί.
Θα μπορούσα να μοιραστώ πάρα πολλά παραδείγμα- τα μαζί σας από την επαγγελματική μου ζωή. Ο χώρος των ΜΜΕ δεν είναι ανεξάρτητος ούτε δημοκρατικός. Είναι, όπως έδειξα από την αρχή, χώρος συμφερόντων. Τα συμφέροντα εκείνων που χρηματοδοτούν τα ΜΜΕ, όπως έλεγε και ο Αλτσχούλ, διαμορφώνουν το πού θα κινηθεί η κοινή γνώμη, τι θα μάθει, τι θα πιστέψει, πώς θα αντιδράσει, πώς θα καθίσει ήσυχα-ήσυχα στη γωνιά της. Υπάρχουν φυσικά και εξαιρέσεις δημοσιογράφων οι οποίοι, παρ’ ότι εργάζονται σε αυτά τα ΜΜΕ που μόλις περιέγραψα, έχουν την παρρησία και στέκονται στο επάγγελμα σύμφωνα με τους κανόνες δεοντολογίας. Αυτούς τους δημοσιογράφους τα ΜΜΕ τους θέλουν για να τους δίνουν το άλλοθι δημοκρατικότητας που χρειάζονται.
Δεν θέλω να είμαι ούτε αφοριστική, ούτε πεσιμί- στρια, ούτε καταστροφολόγος. Μετά από 18 χρόνια που εργάζομαι στα ΜΜΕ, μπορώ να πω ότι εδώ και κάποια χρόνια διανύουν μία από τις χειρότερες περιόδους. Πριν από τέσσερις ημέρες, ο δημοσιογράφος Γιώργος Καρελιάς, με μακρά θητεία στην εμβληματική εφημερίδα των περασμένων δεκαετιών Ελευθεροτυπία, κατήγγειλε μέσω του προσωπικού του λογαριασμού στο Facebook τη λογοκρισία του. Έγραψε επί λέξει: «Γνωρίζω ότι ο εξουσίες – πλην ελαχίστων και μεμονωμένων εξαιρέσεων – δεν ανέχονται την κριτική. Αυτό είναι διαχρονικό. Έχοντας, λοιπόν, πάρει αυτό το μάθημα, μετά το 2011 που έκλεισε η Ελευθεροτυπία (όαση ελευθερίας της έκφρασης), το πρώτο και σχεδόν μοναδικό που ρωτούσα όσους μου ζητούσαν να γράφω άρθρα ήταν: «Θα γράφω ελεύθερα αυτό που θέλω;». Στην αναμενόμενη απάντηση «ναι, φυσικά» κι επειδή γνωρίζω πού βρισκόμαστε, ξαναρωτούσα:
«Επειδή τα κείμενά μου περιέχουν σκληρή, επιθετική κριτική, θα τα αντέξετε;». Κι όταν η απάντηση ήταν «ασφαλώς, κανένα πρόβλημα», ξαναρωτούσα: «Αν σας πάρει ο τάδε ή δείνα πολιτικός ή άλλος ισχυρός παρά- γοντας, που δεν θα του αρέσουν αυτά που διαβάζει, τι θα γίνει;». Η απάντηση ήταν: «Δεν μας ενδιαφέρει. Τα κείμενα θα δημοσιεύονται κατ’ ευθείαν όπως θα τα στέλνεις». Στην τελευταία φάση αυτής της περιπέτειας, μού ζήτησε συνεργασία η ιστοσελίδα iefimerida. gr. Επαναλαμβάνω, μου ζήτησε, δεν ζήτησα εγώ. Και δέχτηκα καλόπιστα όλες τις διαβεβαιώσεις που προανέφερα. Μέσα σε ενάμιση μήνα πρόλαβα να γράψω 24 κείμενα. Στο 25ο έγινε αυτό που φαντάζεσθε. ΔΕΝ δημοσιεύθηκε ποτέ. Και, δυστυχώς, όπως λέει ο στίχος του ποιητή, ελαφρώς παραλλαγμένος για την περίσταση, «το μέλλον (της ενημέρωσης) θα έχει πολύ ξηρασία». Ειλικρινά, δεν θέλω να είμαι απαισιόδοξη. Όμως τα γεγονότα… μιλάνε από μόνα τους.
Θα κλείσω λέγοντας σας το εξής:
Ένα ανεξάρτητο Μέσο είναι βασική προϋπόθεση στη δημοκρατία, γιατί το ανεξάρτητο Μέσο και ο ανεξάρτη- τος δημοσιογράφος παίζουν τον ρόλο του θεματοφύ- λακα της δημοκρατίας, αυτού δηλαδή που θα ελέγχει όσους κατέχουν εξουσία και εν γένει όσους έχουν τη δύναμη. Από πολιτικούς έως μεγαλοεπιχειρηματίες.
Τα δημόσια οφέλη που προκύπτουν από τον έλεγχο όσων κατέχουν εξουσία είναι εκ των ων ουκ άνευ, σημαντικά. Τα κατανοούμε όλοι.
*Δημοσιογράφος με χρόνια εμπειρία στο ραδιόφωνο, μεταπτυχιακή φοιτήτρια Τμήματος Επικοινωνίας, Μέσων και Πολιτισμού του Πάντειου Πανεπιστημίου
Αφού βρεθήκατε στη σελίδα μας, θα θέλαμε να σας ζητήσουμε μια χάρη. Κάθε μέρα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι διαβάζουν και υποστηρίζουν το δημοσιογραφικό μας περιεχόμενο, το οποίο στόχος μας είναι να είναι πάντα προσβάσιμο σε όλους, ασχέτως οικονομικής ή κοινωνικής κατάστασης.
Το περιεχόμενο που παράγουμε βασίζεται μόνο στις δικές μας αποφάσεις, στη δική μας κρίση και δεν επηρεάζεται από διαφημίσεις ή από τις προτιμήσεις ιδιοκτητών, πολιτικών ή μετόχων. Η συντακτική μας ομάδα δρα ανεξάρτητα, έχοντας ως βασική αξία ότι πρέπει να δίνουμε φωνή σε όσους δεν ακούγονται αρκετά και να ασκούμε πιέσεις στους ισχυρούς. Και αυτό είναι το στοιχεία που μας διαφοροποιεί από άλλα Μέσα Ενημέρωσης, ειδικά σε μια εποχή όπου η ύπαρξη μιας διαφανούς και ανεξάρτητης δημοσιογραφίας είναι κρίσιμη. Η υποστήριξή σας μας δίνει δύναμη και μας επιτρέπει να δουλεύουμε με τον τρόπο που το κάνουμε μέχρι τώρα.
Στηρίξτε τη Δημοσιογραφία έστω και με €5 - θα σας πάρει μόνο ένα λεπτό. Ευχαριστούμε.
