Αφού βρεθήκατε στη σελίδα μας, θα θέλαμε να σας ζητήσουμε μια χάρη. Κάθε μέρα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι διαβάζουν και υποστηρίζουν το δημοσιογραφικό μας περιεχόμενο, το οποίο στόχος μας είναι να είναι πάντα προσβάσιμο σε όλους, ασχέτως οικονομικής ή κοινωνικής κατάστασης.
Το περιεχόμενο που παράγουμε βασίζεται μόνο στις δικές μας αποφάσεις, στη δική μας κρίση και δεν επηρεάζεται από διαφημίσεις ή από τις προτιμήσεις ιδιοκτητών, πολιτικών ή μετόχων. Η συντακτική μας ομάδα δρα ανεξάρτητα, έχοντας ως βασική αξία ότι πρέπει να δίνουμε φωνή σε όσους δεν ακούγονται αρκετά και να ασκούμε πιέσεις στους ισχυρούς. Και αυτό είναι το στοιχεία που μας διαφοροποιεί από άλλα Μέσα Ενημέρωσης, ειδικά σε μια εποχή όπου η ύπαρξη μιας διαφανούς και ανεξάρτητης δημοσιογραφίας είναι κρίσιμη. Η υποστήριξή σας μας δίνει δύναμη και μας επιτρέπει να δουλεύουμε με τον τρόπο που το κάνουμε μέχρι τώρα.
Στηρίξτε τη Δημοσιογραφία έστω και με €5 - θα σας πάρει μόνο ένα λεπτό. Ευχαριστούμε.
του Μιχάλη Παναγιωτάκη
Οι εκλογείς στην Ελλάδα λιγοστεύουν. Από την κρίση και μετά οι εκλογές γίνονται με όλο και μικρότερη συμμετοχή. Το απόλυτο αρνητικό ρεκόρ συμμετοχής στον 21ο αιώνα συνέβη τον Σεπτέμβριο του 2015, με λιγότερους από 6 εκατομμύρια ψηφοφόρους να προσέρχονται στην κάλπη. Στις φετινές εκλογές του Ιουλίου του 2019 οι ψηφίσαντες και τα έγκυρα αυξήθηκαν κατά περίπου 200.000 ψήφους, αλλά θα πρέπει να συνυπολογιστεί πως φέτος, αντίθετα με όλες τις υπόλοιπες εκλογικές αναμετρήσεις συμμετείχαν και οι δεκαεπτάρηδες (οι γεννημένοι το 2002 δηλαδή). Ο αριθμός των δεκαεπτάρηδων, που είχαν δικαίωμα ψήφου και οι οποίοι δεν θα συμμετείχαν αν δεν είχε αλλάξει πρόσφατα ο εκλογικός νόμος ήταν 106.760. Η διαφορά όμως των ψηφισάντων σε σχέση με τον Σεπτέμβριο ήταν οριακή – και πάλι κάτω από τα 6 εκατομμύρια.
Ένα ενδιαφέρον ερώτημα που τίθεται αμέσως είναι το «ποιος ΔΕΝ ψήφισε». Θα κάνουμε κάποιες εικασίες περί αυτού στη συνέχεια αλλά αρχικά ας ξεκινήσουμε να δούμε αυτοί που ψήφισαν, τι ψήφισαν, με βάση δύο εργαλεία: τα επίσημα αποτελέσματα των εκλογών από το 2000 μέχρι σήμερα στον ιστοχώρο του Υπουργείου Εσωτερικών, και μια έμμεση πληροφορία για το μέσο εισόδημα κάθε δήμου του λεκανοπεδίου, με βάση στοιχεία που είχε δώσει στην εφημερίδα Guardian η ΓΓ Πληροφορικών Συστημάτων, μετά το δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015. Πρόκειται για στοιχεία του 2011 λοιπόν, και προφανώς δεν στέκουν σήμερα σε απόλυτα ποσά. Ενδεχομένως να ήταν και αμφίβολης ακριβείας και το 2011 ακόμα, αν προέρχονταν όπως υποθέτω από τις φορολογικές δηλώσεις των δημοτών. Είναι όμως θεμιτό να κρατήσουμε τα μέσα εισοδήματα ανά δήμο το 2011, σαν δείκτη (proxy) για την σχετική εισοδηματική κατάταξη και συνολικά για την εκλογική συμπεριφορά ανά εισοδηματική κατηγορία στο Λεκανοπέδιο της Αττικής.
Οι μετέχοντες
Για να εξετάσουμε λοιπόν την εισοδηματική (και έτσι έμμεσα και χονδρικά και την ταξική) σύνθεση της ψήφου των δύο μεγάλων κομμάτων, θα σχεδιάσουμε δυο γραφήματα, αρχικά. Στο πρώτο θα αναπαραστήσουμε το εισόδημα ανά δήμο το 2011 στον άξονα των Χ (οριζόντιο) και στον άξονα των Ψ (κάθετα) θα τοποθετήσουμε τα ποσοστιαία αποτελέσματα της ΝΔ. Μετά θα κάνουμε το ίδιο αντικαθιστώντας των εκλογικά ποσοστά της ΝΔ με εκείνα του ΣΥΡΙΖΑ. Τα αποτελέσματα είναι τα ακόλουθα:
Η ευθεία γραμμή δείχνει το ύψος του πανελλαδικού ποσοστού των δύο κομμάτων
Εδώ σχεδόν δεν χρειάζονται σχόλια: προφανώς υπάρχει ισχυρή συσχέτιση μεταξύ εισοδήματος και εκλογικής συμπεριφοράς. Ο ΣΥΡΙΖΑ υπολοίπεται σε ποσοστά στις πιο εύπορες συνοικίες του Λεκανοπεδίου και είναι ισχυρός στις φτωχότερες, ενώ η ΝΔ αντίστροφα επιτυγχάνει υψηλότερα εκλογικά ποσοστά όσο ανεβαίνει το μέσο εισόδημα κάθε δήμου. Οι δύο πολύ εύποροι δήμοι που χαλάνε την γραμμικότητα της σχέσης είναι ο Δήμος Ψυχικού – Φιλοθέης και ο Δήμος Κηφισιάς. Ο Δήμος Αγίας Βαρβάρας αντίστοιχα, είναι ο πρώτος σε ποσοστό για τον ΣΥΡΙΖΑ και ο τελευταίος για την ΝΔ.
Για τα υπόλοιπα κόμματα (πλην ακροδεξιάς που θέλει μια πιο σύνθετη άθροιση και επιφυλάσσομαι να την κάνω σε επόμενο άρθρο) τα πράγματα είναι εξίσου “ταξικά σαφή” για το ΚΚΕ, και ταξικά ασυσχέτιστα για ΚΙΝΑΛ και Μέρα25, πέραν ίσως μιας μικρής τάσς για μέγιστο στους εισοδηματικά «μεσαίους» δήμους:
Οι απέχοντες
Για να δούμε επιπλέον και τι έχει συμβεί με αυτούς που δεν έχουν ψηφίσει, θα πρέπει να δούμε τις εισοδηματικές συσχετίσεις της αποχής ανά δήμο.
Με δεδομένο ότι όπως είπαμε η συμμετοχή σε σχέση με τις εκλογές του Σεπτεμβρίου δεν έχει μεταβληθεί πολύ, θα επιχειρήσουμε δυο αναγωγές:
- Στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 με 550 χιλιάδες περίπου περισσότερους ψηφίσαντες και
- στις εκλογές του 2009, με 1.300.000 περισσότερους ψηφίσαντες.
Ο λόγος που δεν επιχειρώ την σύγκριση με τις εκλογές του 2004, που όπως είδαμε είναι οι εκλογές με την μεγαλύτερη συμμετοχή σε αριθμό ψηφοφόρων στην ιστορία της Ελλάδας, με 1.800.000 περισσότερους ψηφοφόρους σε σχέση με τις εκλογές του Ιουλίου του 2019, είναι πως οι πληθυσμοί των δήμων ήδη έχουν αλλοιωθεί από το 2009 μέχρι σήμερα. Το 2004 οι πληθυσμιακοί συσχετισμοί ήταν τόσο διαφορετικοί ώστε να μην είναι εύκολη η ορθή συσχέτιση. Προτίμησα να χρησιμοποιήσω σαν βάση λοιπόν, τις τελευταίες προ-κρίσης εκλογές, εκείνες του Οκτωβρίου του 2009.
Ας ξεκινήσουμε όμως με την σύγκριση με τον Ιανουάριο του 2015. Στα παρακάτω γραφήματα χαράσσω την σχέση μεταξύ ποσοστιαίας μείωσης της συμμετοχής σε κάθε δήμο και του ποσοστού που πήρε η ΝΔ και ο ΣΥΡΙΖΑ εκεί .
Η εικόνα είναι και εδώ ξεκάθαρη: στις γειτονιές που ο ΣΥΡΙΖΑ παίρνει τα μεγαλύτερα ποσοστά του τον Ιούλιο του 2019 (που είναι άλλωστε οι ίδιες όπου πήρε τα μεγαλύτερα ποσοστά του τον Ιανουάριο του 2015) υπάρχει και η μεγαλύτερη αύξηση της αποχής ενώ στις γειτονιές που παίρνει μικρότερο ποσοστό των ψήφων η αποχή σε σχέση με τον Ιανουάριο του 15 ήταν μικρότερη. Ακριβώς η αντίστροφη εικόνα ισχύει για την ΝΔ: μικρή αποχή στα «κάστρα» της σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2015, μεγάλη εκεί που υπολείπεται εκλογικά του ΣΥΡΙΖΑ.
Φυσικά ο κοινός παράγοντας εδώ είναι και πάλι το εισόδημα. Πράγματι η αύξηση της αποχής σε σχέση με τον Ιανουάριο του 2015 είναι μεγαλύτερη στους φτωχότερους δήμους και μικρότερη στους πλουσιότερους:
Ως προς το 2009 τα πράγματα είναι ακόμα πιο απόλυτα. Αν και υπάρχει κάποια αναδιανομή πληθυσμού σε σχέση με προ δεκαετίας, οι εγεγραμμένοι (με την βοήθεια των 17ρηδων όπως είπαμε) δεν μειώονονται και σε κάποιες μάλιστα περιοχές (Βριλλήσια, Πεντέλη, Γλυφάδα) έχουν αυξηθεί περί το 10%. Ο αριθμός των εγγεγραμμένων όμως δεν ξέρουμε αν αντιστοιχεί σε κανονικούς ψηφοφόρους ή σε αποθανώντες, μόνιμους μετανάστες κτλ, καθώς δεν έχουν – και δεν είχαν σίγουρα το 2009 – εκκαθαριστεί οι εκλογικοί κατάλογοι. Οπότε ας δούμε την μείωση του ποσοστού των ψηφισάντων στους εγγεγραμμένους μεταξύ 2009 και 2019 ανά μέσο δημoτικό κατά κεφαλήν εισόδημα.
Πρώτα ας δούμε τη μείωση των εγκύρων μεταξύ 2019 και 2009 ως ποσοστό επί των εγκύρων του 2009. Αυτό δείχνει την απόλυτη μείωση των εγκύρων ανά το Λεκανοπέδιο.
Επειδή υπάρχει όμως επίσης μια παράλληλη μείωση / αύξηση του αριθμού των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων σε κάθε δήμο, περίπου στον ίδιο εισοδηματικό άξονα, δηλαδή μειώνονται με τον χρόνο οι εγγεγραμμένοι ψηφοφόροι στις φτωχότερες περιοχές και αυξάνονται στις πλουσιότερες, ακολουθεί, προς επιβεβαίωση της τάσης, η παράσταση της μείωσης του ποσοστού των εγκύρων επί των εγγεγραμμένων (του επίσημου ποσοστού συμμετοχής δηλαδή), προς το μέσο εισόδημα του δήμου (2011). Είναι πάλι ορατή η ίδια ακριβώς τάση: Η βαθμίδα της αποχής είναι αυξητική από τα πλουσιότερα προς τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού του Λεκανοπεδίου Αττικής.
Πέραν των πινάκων
Αξίζει να σημειώσουμε, πέραν της εισοδηματικής ανάλυσης της ψήφου στο Λεκανοπέδιο της Αττικής μερικά σταθερά αριθμητικά δεδομένα, διαχρονικά την τελευταία δεκαετία.
- Οι ψήφοι ΝΔ / ΣΥΡΙΖΑ είναι +/- 60k αντεστραμμένα οι ψήφοι που πήραν ΣΥΡΙΖΑ / ΝΔ τον Γενάρη του 2015. Απλά τότε τα ποσοστά ήταν μικρότερα γιατί υπήρχαν επιπλέον μισό εκατομμύριο έγκυρα ψηφοδέλτια (που είχαν πάει στα άλλα κόμματα)
- Η συμμετοχή είναι, όπως είδαμε, μειωμένη σε σχέση με το 2009 κατά 1,3 εκατομμύριο έγκυρα, καθως τότε η ΝΔ με τον ίδιο πάνω-κάτω αριθμό ψήφων που πήρε σήμερα είχε υποστεί την μεγαλύτερη έως τότε εκλογική ήττα στην ιστορία της
- Ο αριθμός ψήφων που είχε πάρει η Χρυσή Αυγή τον Σεπτέμβρη του 2015, είναι ελάχιστα μεγαλύτερος από τον αριθμό των ψήφων που πήρε μαζί με την Ελληνική Λύση αθροιστικά και επίσης περίπου ίσος με εκείνον που είχε πάρει ο ΛΑΟΣ το 2009
Συμπεράσματα
Το πρώτο συμπέρασμα όλων αυτών είναι προφανές: οι εκλογές αυτές διατήρησαν την σχετική ταξικότητα της ψήφου για τα δύο μεγαλύτερα κόμματα (η μορφή των γραφημάτων είναι παρόμοια με εκείνη του Σεπτεμβρίου του 2015, αλλά με μικρή σχετικά ισομερή μετακίνηση προς τα κάτω των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ και σημαντικότερη μετακίνηση προς τα πάνω των αντίστοιχων ποσοστών της ΝΔ). Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι σχηματικά “το κόμμα των λαϊκών στρωμάτων” και η ΝΔ των πιο εύπορων δήμων (με σημείο ισορροπίας σε μέσα εισοδήματα 2011 περί τα 22-23k €).
Το δεύτερο είναι πως ο ΣΥΡΙΖΑ μοιάζει να έχασε δυνητικά ψήφους από την αύξηση της αποχής στους δήμους όπου ήταν ισχυρός το 2015.
Τρίτον, πέραν από το ΚΚΕ το εκλογικό προφίλ του οποίου είναι σαφώς ταξικά προσδιορισμένο, τόσο το ΠΑΣΟΚ όσο και το ΜΕΡΑ25 παρουσιάζονται κοινωνικά πολυσυλλεκτικά ως προς την εκλογική τους βάση.
Επίμετρο: Πόση είναι η αποχή; Γιατί δεν δημοσκοπείται
Ο πληθυσμός της Ελλάδας ήταν στα 10.738.000 κατ’ εκτίμηση της Eurostat το 2018. Εξ αυτών μη-πολιτογραφημένοι μετανάστες (με χαρτιά) ήταν περίπου 500-600 χιλιάδες. Ας πούμε πως μιλάμε για 10.000.000 Έλληνες πολίτες. Κάνοντας μια προβολή των στοιχείων της απογραφής του πληθυσμού του 2011, περίπου 1.300.000 εξ αυτών είναι κάτω από το ηλικιακό όριο για να ψηφίσουν.Συμπεραίνουμε πως οι έχοντες δικαίωμα ψήφου Έλληνες πολίτες που ζουν στην Ελλάδα δεν μπορεί να ειναι παραπάνω από 8500000 με 8900000. Οι εγγεγραμμένοι όμως στους εκλογικούς καταλόγους (που λογικά περιλαμβάνουν νεκρούς που δεν έχουν διαγραφτεί από τους εκλογικούς καταλόγους, μονίμως και προσωρινώς μεταναστεύσαντες σεκαετίες τώρα, δεύτερης και τρίτης γενιάς Έλληνες που έρχονται μόνο για επίσκεψη στην Ελλάδα κοκ) Είναι 9.962.261 σύμφωνα με το Υπουργείο Εσωτερικών. Μιλάμε δηλαδή για «μη-διαθέσιμους» εγγεγραμμένους ψηφοφόρους που αντιστοιχούν σε πάνω από ένα εκατομμύριο ονόματα στους εκλογικούς καταλόγους.
Αν πάρουμε το μεγαλύτερο πιθανό αριθμό πραγματικών ψηφοφόρων στην Ελλάδα στο περίπου 8.900.000, τότε τα νούμερα της συνολικής συμμετοχής αλλάζουν: η συνολική αποχή δεν είναι πλέον 58% περίπου αλλά 65% και αν θέσουμε σαν βάση τους 8500000 πραγματικά διαθέσιμους ψηφοφόρους φτάνουν το 68%.
Αν ισχύουν όλα αυτά (που ισχύουν) μιλάμε για μια πραγματική αποχή μεταξύ 32 και 35% του εκλογικού σώματος στην Ελλάδα και όχι 42%. Το ερώτημα που προκύπτει και πάλι όμως είναι το εξής: γιατί καμία δημοσκόπηση δεν εμφανίζει τέτοιο ποσοστό δυνητικής αποχής. Για να αναφέρω ένα τυπικό παράδειγμα, λίγες μέρες πριν τις εκλογές η εταιρεία Pulse έδινε εκτίμηση αποχής με βάση του δημοσκοπημένο δείγμα 2,5% μαζί με το λευκό και την αποχή. Ανάλογα είναι και τα ποσοστά που δίνουν οι άλλες εταιρείες δημοσκοπήσεων. Πού είναι λοιπόν οι απέχοντες; Γιατί δεν τους καταγράφουν οι έρευνες; Τι μας λέει αυτή η αναντιστοιχία για τις δημοσκοπήσεις, τους εκλογικούς καταλόγους ή την μετανάστευση από την Ελλάδα; Αυτά τα ερωτήματα χρήζουν περαιτέρω έρευνας…
