της Λήδας Τσενέ*
Τους τελευταίους μήνες η ζωή μας έχει αλλάξει ριζικά, καθώς η πανδημία επιφέρει – και πολλές φορές επιβάλλει – καινούριους κανόνες συμπεριφοράς. Η κοινωνική αποστασιοποίηση αποτελεί τη νέα κανονικότητα και τα ψηφιακά μέσα και οι πλατφόρμες αντικαθιστούν τις διαπροσωπικές επαφές. Παρόλο όμως που η αποστείρωση, οι εντατικοί έλεγχοι και οι κανόνες ατομικής υγιεινής είναι η καθημερινότητα όλων μας, οι αντίστοιχοι έλεγχοι και οι κανόνες “υγιεινής” στα ψηφιακά μέσα φαίνεται να έχουν μειωθεί. Οι ειδήσεις που μονοπωλούν τα περισσότερα media αφορούν στον κορονοϊό, τις επιπτώσεις του, αλλά και τα πιθανά σενάρια γύρω από τα επικείμενα εμβόλια και φάρμακα. Όμως, αρκετές φορές οι ειδήσεις αυτές είναι είτε κατασκευασμένες, είτε προορισμένες να αποπροσανατολίσουν, να τρομοκρατήσουν και να δημιουργήσουν ψευδείς εντυπώσεις.
Σύμφωνα με έρευνα του βρετανικού οργανισμού Center for Countering Digital Hate, «εκατοντάδες ψευδείς αναρτήσεις για τον Covid-19 παραμένουν online», χωρίς να σηματοδοτούνται ως ψευδείς από τις ίδιες τις πλατφόρμες, προκαλώντας αυτό που ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας χαρακτήρισε ως “infodemic”, πανδημία η οποία διασπείρεται πιο γρήγορα και από τον ιό. Τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ), όσο και ειδησεογραφικοί οργανισμοί όπως το BBC, η Deutche Welle και οι New York Times διεξήγαγαν έρευνες παρατηρώντας την πληροφορία που διακινείται στα social media σε συσχετισμό με τις αναζητήσεις των χρηστών σε ό, τι αφορά στον κορονοϊό, καταλήγοντας στη σύνδεση της παραπληροφόρησης με τουλάχιστον 800 θανάτους. Πολλοί ήταν οι πολίτες που κατέφυγαν στη χρήση κάποιου ψεύτικού αντίδοτου, το οποίο τους προκάλεσε ήπιες, αλλά και σοβαρότερες επιπλοκές, εξαιτίας σχετικών αναρτήσεων σε διαφορετικά ψηφιακά μέσα. Παράλληλα, αρκετοί είναι εκείνοι που αμφισβητούν την ίδια την ύπαρξη του ιού, θέτοντας τον εαυτό τους, αλλά και τους γύρω τους σε κίνδυνο. Η ομάδα του BBC που ανέλαβε την παρακολούθηση των ψευδών ειδήσεων γύρω από την πανδημία αποκάλυψε ότι οι επιπτώσεις τους τόσο στη σωματική, όσο και στην ψυχική υγεία της ανθρωπότητας είναι πολύ μεγαλύτερες από εκείνες που φανταζόμαστε.
Πώς λοιπόν μπορούμε να προστατευτούμε εν μέσω πανδημίας; Η Europol, η υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την ασφάλεια και τη νομική προστασία των ευρωπαίων πολιτών, συμβουλεύει:
- Βεβαιωθείτε αν έχετε εκτεθεί σε ψευδή πληροφορία, ακολουθώντας τα παρακάτω βήματα:
- Να είστε προσεκτικοί και υποψιασμένοι: τα fake news συνήθως σου λένε αυτό που θες να ακούσεις χρησιμοποιώντας ελκυστικούς τίτλους ως clickbaits.
- Κοιτάξτε γύρω σας: είναι ο ιστότοπος αξιόπιστος; Ελέγξτε την ταυτότητα και την αποστολή του (επισκεπτόμενοι τη σελίδα «Σχετικά με εμάς» (about page), καθώς και τα στοιχεία επικοινωνίας του.
- Ελέγξτε τις πηγές: υπάρχουν άλλες πηγές που να καταγράφουν την ίδια είδηση; Πόσες πηγές χρησιμοποιεί το ρεπορτάζ;
- Ελέγξτε τις φωτογραφίες: μήπως η είδηση που διαβάζετε συνοδεύεται από μια φωτογραφία, η οποία φαίνεται ασύνδετη;
- Ελέγξτε την ημερομηνία: κάποιοι ειδησεογραφικοί οργανισμοί αναδημοσιεύουν παλαιότερες αναρτήσεις ή ειδήσεις και τις παρουσιάζουν ως σύγχρονες.
- Συμβουλευτείτε τους ειδικούς: επισκεφθείτε αξιόπιστους ιστότοπους, όπως του ΠΟΥ, του Εθνικού Οργανισμού Υγείας, της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διασταυρώστε αν η πληροφορία που διαβάσατε βρίσκεται και εκεί.
- Αν όντως έχετε εκτεθεί σε ψευδή είδηση, μην διαδράσετε. Μην σχολιάσετε και μην την μοιραστείτε στα δικά σας μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
- Αν την εντοπίσετε σε κάποιο μέσο κοινωνικής δικτύωσης αναφέρετε την ανάρτηση στην πλατφόρμα. Αν γνωρίζετε το άτομο που μοιράστηκε την ψευδή είδηση, ενημερώστε το σχετικά.
- Συμβάλετε στη διάχυση της επίσημης και εξακριβωμένης πληροφορίας. Να μοιράζεστε ειδήσεις και πληροφορία που προέρχεται μόνο από αξιόπιστες ιστοσελίδες, οι οποίες παρακολουθούν την εξέλιξη της πανδημίας.
Όσο λοιπόν οι επιστήμονες αναζητούν το εμβόλιο για την ιατρική πανδημία, το αντίδοτο για την αντίστοιχη κοινωνική πανδημία της παραπληροφόρησης βρίσκεται στα χέρια τόσο όσων διαχειρίζονται την πληροφορία, αλλά και όσων την καταναλώνουν.
*PhD, Επικοινωνιολόγος
Αφού βρεθήκατε στη σελίδα μας, θα θέλαμε να σας ζητήσουμε μια χάρη. Κάθε μέρα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι διαβάζουν και υποστηρίζουν το δημοσιογραφικό μας περιεχόμενο, το οποίο στόχος μας είναι να είναι πάντα προσβάσιμο σε όλους, ασχέτως οικονομικής ή κοινωνικής κατάστασης.
Το περιεχόμενο που παράγουμε βασίζεται μόνο στις δικές μας αποφάσεις, στη δική μας κρίση και δεν επηρεάζεται από διαφημίσεις ή από τις προτιμήσεις ιδιοκτητών, πολιτικών ή μετόχων. Η συντακτική μας ομάδα δρα ανεξάρτητα, έχοντας ως βασική αξία ότι πρέπει να δίνουμε φωνή σε όσους δεν ακούγονται αρκετά και να ασκούμε πιέσεις στους ισχυρούς. Και αυτό είναι το στοιχεία που μας διαφοροποιεί από άλλα Μέσα Ενημέρωσης, ειδικά σε μια εποχή όπου η ύπαρξη μιας διαφανούς και ανεξάρτητης δημοσιογραφίας είναι κρίσιμη. Η υποστήριξή σας μας δίνει δύναμη και μας επιτρέπει να δουλεύουμε με τον τρόπο που το κάνουμε μέχρι τώρα.
Στηρίξτε τη Δημοσιογραφία έστω και με €5 - θα σας πάρει μόνο ένα λεπτό. Ευχαριστούμε.
