Της Γεωργίας Μυλόρδου, Εκπαιδευτικού Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης
Στις 10 Μαρτίου 2020, με ανακοίνωσή του το ΥΠΠΑΝ αναφορικά με τη λήψη μέτρων για την πρόληψη της εξάπλωσης του ιού COVID-19, αναστέλλει τη λειτουργία σχολείων στην επαρχία της Λευκωσίας. Από τις 13 Μαρτίου 2020, αναστέλλεται η λειτουργία και όλων των υπόλοιπων σχολείων παγκυπρίως, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης, τόσο δημόσιων όσο και ιδιωτικών.
Η πανδημία COVID-19, που έχει προκαλέσει ο νέος κορωνοϊός, έχει πλήξει το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη, δημιουργώντας μια πρωτόγνωρη κατάσταση. Τα χιλιάδες κρούσματα ανάγκασαν τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να κηρύξει κατάσταση έκτακτης ανάγκης, ενώ ένα από τα πρώτα έκτακτα μέτρα που λήφθηκαν ήταν το κλείσιμο των σχολείων.
Εν μέσω λοιπόν πανδημίας, εκπαιδευτικοί και μαθητές βρίσκονται αντιμέτωποι με νέες προκλήσεις. Η εκπαιδευτική διαδικασία αντιμετωπίζει ένα κύμα αλλαγών. Η διδασκαλία συνεχίζεται, αλλά αλλάζει μορφή. Με εργαλεία και μέσα του παρόντος προσπαθούμε να μεταφέρουμε τη διδασκαλία σε μορφή του μέλλοντος για την Κύπρο. Η διδασκαλία και η μάθηση μεταφέρονται άμεσα και αναγκαστικά από την πραγματική τάξη στην ψηφιακή.
Η εισαγωγή του όρου «εξ αποστάσεως εκπαίδευση» από θεωρητική γίνεται πλέον καθημερινή πρακτική. Εκπαίδευση από μακριά, μέσω τηλεφώνου, τηλεόρασης, ηλεκτρονικού υπολογιστή, τάμπλετ.
Στη διεθνή βιβλιογραφία (Barbour & Reeves, 2009∙ Zandberg & Lewis, 2008), οι αναφορές στην εξ αποστάσεως σχολική εκπαίδευση περιλαμβάνουν ποικίλους
όρους, όπως: “Distance learning”, “Electronic learning”, “Online learning”, “Mobile learning”, “Hybrid learning”, “Virtual learning”, “Virtual schools”, “Cyber schools”, “Homeschooling”, δείχνοντας πόσο άμεση είναι η επιρροή που έχει ασκήσει η ανάπτυξη της τεχνολογίας στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αρχικά, η εκπαίδευση εξ αποστάσεως ξεκίνησε μέσω αλληλογραφίας και γρήγορα μετεξελίχθηκε σε ηλεκτρονική, διαδικτυακή, διαδραστική, υβριδική μέχρι και εικονική.
Η εξ αποστάσεως εκπαίδευση εκλαμβάνεται ως σύνθετο σύστημα, αποτελούμενο από ατομικά, κοινωνικά, τεχνολογικά και θεσμικά συστατικά. Οποιαδήποτε μάλιστα αλλαγή σε καθένα από τα επιμέρους στοιχεία της επηρεάζει τη μαθησιακή εμπειρία στο σύνολό της.
Στην εκπαίδευση, τα πέντε σημαντικότερα μέσα είναι η άμεση ανθρώπινη επικοινωνία, το κείμενο, ο ήχος, το βίντεο και τα πολυμέσα. Το είδος της επικοινωνίας καθορίζεται από δύο βασικά χαρακτηριστικά της τεχνολογίας: αν επιτρέπει επικοινωνία μονόδρομη ή αμφίδρομη και αν επιτρέπει επικοινωνία ασύγχρονη ή σύγχρονη. Η ασύγχρονη επικοινωνία είναι η διδασκαλία κατά την οποία ο μαθητής συνεργάζεται με τον εκπαιδευτικό σε διαφορετικό χρόνο από τη διαδικασία παράδοσης του μαθήματος ή δημιουργίας υλικού από τον εκπαιδευτικό, έχοντας πρόσβαση σε μαθησιακό υλικό και χρονοδιάγραμμα μελέτης μέσω διαδικτύου. Η σύγχρονη επικοινωνία είναι η απευθείας διδασκαλία και μετάδοση μαθήματος σε πραγματικό χρόνο από εκπαιδευτικό, μέσω διαδικτυακής πλατφόρμας, σε μαθητές που παρακολουθούν ζωντανά μέσω υπολογιστή, κινητού ή τάμπλετ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα σύγχρονης και αμφίδρομης επικοινωνίας είναι η τηλεδιάσκεψη, ενώ οι ηλεκτρονικές ομάδες συζητήσεων (forum) αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα ασύγχρονης και αμφίδρομης επικοινωνίας.
Η έννοια της διάδρασης κατέχει επίσης κεντρικό ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία. Τα web-based συστήματα τηλεδιάσκεψης, ως το βασικό τμήμα μιας εικονικής τάξης, προσφέρουν αρκετά πλεονεκτήματα, όπως η άμεση επαφή με τον διδάσκοντα, η παρουσίαση και επεξήγηση εκπαιδευτικού υλικού σε πραγματικό χρόνο, η άμεση ανατροφοδότηση και ο καταιγισμός ιδεών μέσα από τη συζήτηση σε πραγματικό χρόνο.
Ένα από τα σημαντικότερα θέματα στην εφαρμογή της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, από το οποίο εξαρτάται μάλιστα σε μεγάλο βαθμό η επιτυχία ενός προγράμματος, είναι το είδος και η ποιότητα του προσφερόμενου ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού. Αν στο συμβατικό σύστημα εκπαίδευσης αυτός που 
διδάσκει είναι ο διδάσκοντας και το εκπαιδευτικό υλικό υποστηρίζει το έργο του, στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση αυτός που διδάσκει είναι το διδακτικό υλικό. Το προσφερόμενο ψηφιακό εκπαιδευτικό υλικό ως μαθησιακό αντικείμενο πρέπει να συνδέεται με έναν ή περισσότερους μαθησιακούς στόχους και να έχει εκ των προτέρων ως στόχο τη δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης σε διαφορετικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα.
Κι ενώ η λειτουργία εξ αποστάσεως εικονικών σχολείων σε Ευρώπη, Αμερική, Ασία, Αφρική έχει ραγδαίως επεκταθεί ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1990, όχι μόνο σε αναπτυγμένες, αλλά και σε αναπτυσσόμενες ή ακόμη και υποανάπτυκτες χώρες, στην Κύπρο μέχρι τον Φεβρουάριο του 2020 εικονικές τάξεις παρατηρούνται μόνο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση (π.χ. Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου).
Συνεπώς, με το αναγκαστικό κλείσιμο των σχολείων υπήρξε άμεση ανάγκη επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, μαθητών και πολλές φορές και γονιών σε διαδικασίες και προγράμματα παροχής εξ αποστάσεως εκπαίδευσης. Κάθε σχολική μονάδα, παράλληλα με την επιμόρφωση, κλήθηκε να ανιχνεύσει τις ανάγκες σε τεχνολογικό εξοπλισμό της μαθητικής κοινότητας και να καταρτίσει σχέδιο δράσης για παροχή εξ αποστάσεως εκπαίδευσης, ενώ το ΥΠΠΑΝ ενεργοποίησε ψηφιακά εργαλεία που θα επέτρεπαν την επικοινωνία μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών.
Η επικοινωνία σχολείου-οικογένειας, περισσότερο παρά σχολείου-μαθητών, στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση ήταν άμεση. Εμπλουτισμός ιστοσελίδων, δημιουργία ιστολογίων, τηλεφωνική επικοινωνία, αποστολή υλικού μέσω email, δημιουργία ομάδων σε εφαρμογές όπως το viber και το messenger. Τέλη Απριλίου 2020, θα αρχίσει και η λειτουργία εικονικών τάξεων σε καθημερινή βάση στις μεγαλύτερες τάξεις της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Η πρόοδος όσο αφορά την εξ αποστάσεως εκπαίδευση ήταν αλματώδης. Τα προβλήματα και οι δυσκολίες πολλά, συνεχή και αδιαμφισβήτητα, όπως απουσία κατάλληλου τεχνολογικού εξοπλισμού, έλλειψη επαρκών ψηφιακών δεξιοτήτων, απουσία έτοιμου, κατάλληλου διδακτικού υλικού. Η προθυμία και η επιμονή όμως όλων των φορέων κατάφεραν την υλοποίηση της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης σε σύντομο χρονικό διάστημα. Η επιτυχία ή όχι του όλου εγχειρήματος θα κριθεί όμως από το είδος και την ποιότητα του προσφερόμενου εκπαιδευτικού υλικού, του οποίου ο σχεδιασμός και η οργάνωση έγιναν γρήγορα, χωρίς τον κατάλληλο χρόνο προετοιμασίας και τις κατάλληλες δεξιότητες.
Η πραγματικότητα, θολή και αδιευκρίνιστη. Στην αρχή κάθε σχολικής χρονιάς, κάθε εκπαιδευτικός δημιουργεί τα κατάλληλα «κανάλια» επικοινωνίας με τους μαθητές του, τις καθημερινές ρουτίνες, τα διδακτικά συμβόλαια. Με το κλείσιμο των σχολείων, έκλεισαν απότομα και αυτά τα κανάλια επικοινωνίας. Η επικοινωνία άλλαξε μορφή και κυρίως έχασε την αμεσότητά της, μιας και τώρα δεν γίνεται μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή, αλλά μεταξύ εκπαιδευτικού, γονιού και μαθητή.
Κάθε σχολική μονάδα, επίσης, σχεδίασε ένα πρόγραμμα εξ αποστάσεως εκπαίδευσης ανάλογα με τα μέσα που διαθέτει και όπως η ίδια αντιλαμβάνεται τον όρο. Ακολούθως, κάθε εκπαιδευτικός εφάρμοσε το δικό του πρόγραμμα, με βάση τις ιδιαιτερότητες της τάξης του και τις δικές του δεξιότητες. Αποτέλεσμα, όλοι να συμμετέχουν σε μια εξ αποστάσεως εκπαίδευση χωρίς έναν κοινό και βασικό σχεδιασμό και με απουσία, σε αρκετές περιπτώσεις, του κατάλληλου τεχνολογικού εξοπλισμού και ψηφιακού διδακτικού υλικού.
Εν κατακλείδι, η εκπαίδευση στην Κύπρο στα χρόνια του κορωνοϊού είναι ένα συνονθύλευμα διδακτικών προτάσεων μέσω ποικίλων «καναλιών» επικοινωνίας (ανάρτηση διδακτικού υλικού σε ιστοσελίδες, αποστολή υλικού σε email ή εφαρμογές όπως viber, δημιουργία ψηφιακών τάξεων μέσω του εργαλείου Teams) με στόχο την επανάληψη και ίσως και τη διδασκαλία νέας διδακτέας ύλης, χωρίς όμως να θεωρείται οτιδήποτε μετά τις 10 Μαρτίου διδακτέο.
Η εκπαίδευση από το σπίτι είναι τέλεια! Μου αρέσει που είμαι σπίτι γιατί, μόλις διαβάσω, μπορώ να παίζω παιχνίδια στο κινητό μου. Στεναχωριέμαι μόνο που δεν μπορώ να συναντηθώ και να παίξω με τους φίλους μου. – Ν. (Τάξη Ε΄)
Οι τηλεδιασκέψεις μου αρέσουν πολύ! Υπάρχουν όμως συχνά προβλήματα σύνδεσης στο διαδίκτυο, με αποτέλεσμα κάποιοι να δυσκολεύονται να παρακολουθούν μάθημα. Κάνουμε επίσης πολύ λιγότερα μαθήματα μέσω διαδικτύου απ’ ό,τι στο σχολείο. – Σ. (Τάξη Στ΄)
Δεν μου αρέσει που κάνω εκπαίδευση σπίτι, γιατί μου λείπουν οι φίλοι μου και οι δασκάλες μου. Η κυρία μου, μου στέλνει από το τηλέφωνο φυλλάδια Μαθηματικών και Ελληνικών. Επίσης, μου στέλνει καρτέλες για να διαβάσω και να μάθω. Νιώθω κάτι να μου λείπει όταν διαβάζω τα μαθήματά μου, αλλά δεν ξέρω τι! – Σ. (Τάξη Γ΄)
Η εκπαίδευση στο σπίτι δεν μου αρέσει, γιατί μας στέλνουν πολλά φυλλάδια και ασκήσεις. Προτιμώ να πηγαίνω σχολείο παρά να μένω σπίτι, γιατί εκεί κάνουμε όλοι μαζί κανονικό μάθημα. – Π. (Τάξη Δ΄)
Αφού βρεθήκατε στη σελίδα μας, θα θέλαμε να σας ζητήσουμε μια χάρη. Κάθε μέρα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι διαβάζουν και υποστηρίζουν το δημοσιογραφικό μας περιεχόμενο, το οποίο στόχος μας είναι να είναι πάντα προσβάσιμο σε όλους, ασχέτως οικονομικής ή κοινωνικής κατάστασης.
Το περιεχόμενο που παράγουμε βασίζεται μόνο στις δικές μας αποφάσεις, στη δική μας κρίση και δεν επηρεάζεται από διαφημίσεις ή από τις προτιμήσεις ιδιοκτητών, πολιτικών ή μετόχων. Η συντακτική μας ομάδα δρα ανεξάρτητα, έχοντας ως βασική αξία ότι πρέπει να δίνουμε φωνή σε όσους δεν ακούγονται αρκετά και να ασκούμε πιέσεις στους ισχυρούς. Και αυτό είναι το στοιχεία που μας διαφοροποιεί από άλλα Μέσα Ενημέρωσης, ειδικά σε μια εποχή όπου η ύπαρξη μιας διαφανούς και ανεξάρτητης δημοσιογραφίας είναι κρίσιμη. Η υποστήριξή σας μας δίνει δύναμη και μας επιτρέπει να δουλεύουμε με τον τρόπο που το κάνουμε μέχρι τώρα.
Στηρίξτε τη Δημοσιογραφία έστω και με €5 - θα σας πάρει μόνο ένα λεπτό. Ευχαριστούμε.
