Της Ελένης Παύλου
Είναι γεγονός! Η ραγδαία τεχνολογική εξέλιξη κατέκλυσε όλες τις εκφάνσεις της σύγχρονης ζωής. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης σήμερα, διεκδικούν την πρωτοκαθεδρία στον χώρο της ενημέρωσης και τείνουν να καταδικάσουν τα παραδοσιακά Μέσα σε συρρίκνωση. Αυτό όμως γινόταν κάθε φορά που εμφανιζόταν ένα νέο μέσο επικοινωνίας.
Η μεγαλύτερη τομή στην ιστορία των Μέσων μας μεταφέρει χιλιάδες χρόνια πίσω, κατά τα τέλη του δεκάτου πέμπτου αιώνα, Όταν το 1463 ο Ιωάννης Γουτεμβέργιος δημιούργησε το πρώτο έντυπο βιβλίο, την Αγία Γραφή, κατέστη σαφές πως τίποτα πια δεν θα ήταν το ίδιο. Επομένως, η επανάσταση της τυπογραφίας έθεσε ισχυρά θεμέλια για την εδραίωση της εποχής της πληροφορίας, με τις πρώτες εφημερίδες έρχονται να ταράξουν τα νερά τον δέκατο έβδομο αιώνα, αφού εντέλλονται απόλυτη προσήλωση στα ιδανικά της ατομικής ελευθερίας και της πνευματικής χειραφέτησης. Η πρώτη εφημερίδα εκδίδεται το 1605 από τον Johann Carolus και φέρει τον τίτλο Relation aller Furnemmen und gedenkwurdigen Historien. Γενικότερα, η εμφάνιση των πρώτων εφημερίδων συμπίπτει χρονικά με την εκδήλωση της Επιστημονικής Επανάστασης και την χειραφέτηση της ανθρώπινης σκέψης, με τον Τύπο να παρουσιάζει μια ροπή ρος τη ριζοσπαστικότητα και την αντιπαράθεσή με τις κατεστημένες εξουσίες.
Κατά τη δεύτερη δεκαετία του εικοστού αιώνα, η εμφάνιση του ραδιοφώνου (αρχικά στις ΗΠΑ) ως μέσου ενημέρωσης έρχεται να ταράξει τα νερά. Το ραδιόφωνο βασίστηκε στην εκπομπή μηνυμάτων (μουσικής ή φωνής) από ένα πομπό προς απροσδιόριστο αριθμό αποδεκτών, οι οποίοι το μόνο που χρειάζονταν να διαθέτουν ήταν αντίστοιχους δέκτες. Η διεύρυνση της χρήσης ψυχαγωγικού προγράμματος τόνωσε ιδιαίτερα την διαφημιστική διαδικασία. Η ραδιοφωνική μορφή έκφρασης βασίστηκε στην δημιουργία εντυπώσεων, τόσο μέσα από την σκηνοθέτηση των παρουσιάσεων και την χρήση της μουσικής, όσο και από το ηχόχρωμα της φωνής που επηρεάζουν σε μεγάλο βαθμό τον ακροατή. Παρόλα αυτά, το ραδιόφωνο δεν δύναται να διασφαλίσει την ελευθερία του λόγου, αφού η λειτουργία του υπήρξε ρυθμισμένη και ανήμπορει να ξεπεράσει τα σύνορα της λογοκρισίας.
Η δυναμικότητας της εικόνας στην αρένα της δημιουργίας εντυπώσεων και επηρεασμού δημιουργούν τις απαραίτητες συνθήκες για την δυναμική στροφή στους τηλεοπτικούς δέκτες. Η τηλεόραση ήδη από το 1950 εισβάλλει στα αμερικανικά νοικοκυριά, ενώ σε μια δεκαετία σηματοδοτείται η διάδοσή της στο δυτικοευρωπαϊκό κοινό. Έχοντας ως λάβαρο το μόττο “Μια εικόνα χίλιες λέξεις”, η τηλεόραση μέσω της αμεσότητας της εικόνας, της εμβέλειας της εντύπωσης, της επιρροής της αφήγησης μέσα από την εικόνα και της κινητοποίησης του θυμικού του τηλεθεατή σε αντίθεση με εκείνη της λογικής του αναγνώστη, κατάφερε να χτίσει την αυτοκρατορία της. Πέρα όμως από την μαζική της φύση, η τηλεόραση δεν συνέτεινε στην καθοριστική διατήρηση της ελευθερίας του λόγου στα ερτζιανά, αφού ποτέ δεν κατάφερε να υπερκεράσει τα εμπόδια της λογοκρισίας.
