Του Μιχάλη Γουδή*
To Shinkansen κινείται με ταχύτητα που ξεπερνά τα 300 χιλιόμετρα την ώρα, εκμηδενίζοντας τις αποστάσεις. Το αποκαλούμενο «τρένο-βολίδα» δεν είναι απλώς ένα τεχνολογικό επίτευγμα που εκμεταλλεύεται τους συρμούς μαγνητικής αιώρησης. Είναι ενδεικτικό παράδειγμα της ακρίβειας και της αποτελεσματικότητας που χαρακτηρίζει έναν ολόκληρο λαό. Ένα ταξίδι στην Ιαπωνία δεν προσφέρεται απλώς για εξερεύνηση του πλούσιου και ετερόκλητου φυσικού τοπίου, αλλά επιβάλλεται για μια κατάδυση σε μία πραγματικά ξεχωριστή στάση ζωής μέσα στο σημερινό, παγκοσμιοποιημένο οικοσύστημα.
Χάρη στο Shinkansen μπορεί κάποιος μέσα σε δύο εβδομάδες να αποκτήσει αντιπροσωπευτική εικόνα μεγάλου μέρους της χώρας, ξεκινώντας φυσικά από το Τόκυο. Η πρωτεύουσα της Ιαπωνίας είναι μία πραγματική megacity με πληθυσμό που ξεπερνά τα 13 εκατομμύρια και με ρυθμούς που δεν χωράει ο νους. Όπως οι περισσότερες πόλεις αυτού του μεγέθους, το πρώην ψαροχώρι με την ονομασία Έντο διακρίνεται για τις έντονες αντιθέσεις του. Έτσι, πολύ γρήγορα την τρέλα στις πολλαπλές διαβάσεις της Shibuya διαδέχεται η απόλυτη ηρεμία του Yoyogi Park και τη βοή του εμπορικού κέντρου της Ginza διαδέχονται οι χαμηλοί τόνοι της παλιάς γειτονιάς τής Yanaka. Ο καλύτερος τρόπος για να εξερευνήσει κανείς το Τόκυο είναι οι θεματικοί περίπατοι που επιτρέπουν επαρκείς στάσεις για ματιές στις βιτρίνες των καταστημάτων και δοκιμές εξωτικών ή πιο οικείων γεύσεων.
Το Τόκυο είναι συνώνυμο του πλούτου, όχι τόσο του υλικού, μολονότι είναι η μεγαλύτερη μητροπολιτική οικονομία στον κόσμο, όσο του πλούτου σε επίπεδο εικόνων, εμπειριών και αγορών. Ό,τι επιθυμήσει κάποιος θα υπάρχει οπωσδήποτε σε κάποια γωνία της πόλης.
Η θέα, δε, από ύψος 230 μέτρων στην κορυφή των πύργων του Roppongi κόβει την ανάσα, κυρίως γιατί το βλέμμα δεν σταματά, η πόλη μοιάζει να μην έχει τέλος.
Κάτι λιγότερο από 500 χιλιόμετρα νοτιότερα, το Κιότο είναι ένας άλλος κόσμος. Εδώ, κυριαρχεί η παράδοση και όλα προσφέρονται σε μικρότερες, πιο ντελικάτες συσκευασίες. Ταυτόχρονα, η πόλη έχει ευδιάκριτο διεθνή χαρακτήρα με έντονη γαλλική επιρροή, ενώ έχει ενδιαφέρον πως σχεδόν σε κάθε γειτονιά κρύβεται τουλάχιστον μία boulangerie. Οι τουρίστες κατακλύζουν τα σοκάκια της Higashiyama και χάνονται σε κάποιον από τους επιμελώς φιλοτεχνημένους κήπους των 2.000 βουδιστικών και σιντοϊστικών ναών που διαθέτει η πόλη. Δεν υπάρχει καλύτερο μέρος από το Κιότο για να απολαύσει κανείς τις ανθισμένες κερασιές την άνοιξη. H «Σακούρα», όπως αποκαλούν οι Ιάπωνες την περίοδο δύο εβδομάδων ανθοφορίας των κερασιών, είναι μία σχεδόν ιερή στιγμή που μαζί με τον ερχομό της άνοιξης γιορτάζεται κάθε χρόνο με πικ νικ στα πάρκα και χαρακτηριστική απλότητα στην ίδια τη ζωή.
Παράλληλα, στο Κιότο μπορεί να συνειδητοποιήσει κάποιος πόσο κεντρικό ρόλο παίζει στη γιαπωνέζικη κουλτούρα η χειροποίητη παραγωγή αντικειμένων. Η τέχνη και οι ικανότητες μεταλαμπαδεύονται από γενιά σε γενιά κι έτσι, ακόμη και μέσα στο σημερινό παγκοσμιοποιημένο σκηνικό, μπορεί κάποιος να απολαύσει έμπειρους και αφοσιωμένους τεχνίτες να δίνουν μορφή σε κεραμικά σκεύη, σε κεριά, σε κάθε λογής προϊόντα υψηλής ποιότητας και καινοτομίας από χαρτί, στρώματα, στόρια και άλλα πολλά, σε μία λίστα που μοιάζει ατελείωτη και επικυρώνει τη διαφορετικότητα της Ιαπωνίας.
Στη Χιροσίμα η Ιστορία ζωντανεύει και συγκινεί. Μία ιστορία όχι και τόσο μακρινή, όμως τόσο τραγική… Ένα μνημείο, στην πραγματικότητα μία ολόκληρη περιοχή, που φωνάζει «ποτέ ξανά» σε όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα τώρα τελευταία στους γείτονες της Β.Κορέας. Είναι αξιοσημείωτο πως, παρά την τραγωδία, δύσκολα βρίσκει ο επισκέπτης πινακίδα που να αναφέρει ποιος ευθύνεται για την καταστροφή. Αντιθέτως, διαβάζει για το «πού μπορούν να οδηγήσουν τα οδυνηρά λάθη στην εξωτερική πολιτική». Στη Χιροσίμα γίνεται αντιληπτή η μεταστροφή μίας ολόκληρης χώρας που, από επεκτατική δύναμη που ήταν, τάχθηκε στον πασιφισμό.
Στο νησί της Μιγιαζίμα και στην αρχαία πρωτεύουσα, Νάρα, τα ελάφια κυκλοφορούν ελεύθερα, αφού θεωρούνται εθνικοί θησαυροί, ενώ μέχρι το 1637, η τιμωρία για τον φόνο ελαφιού ήταν η θανατική ποινή. Χάρη και στα ζώα αυτά αλλά και στα φυσικά πάρκα, στα δύο αυτά μέρη οι ρυθμοί είναι εμφανώς χαλαρότεροι, προτρέποντας τον επισκέπτη να γευτεί πιο ολοκληρωμένα το Ζεν που χαρακτηρίζει τους Ιάπωνες.
Σε αυτό συμβάλλουν και τα onsen που αφθονούν ακόμη και στα κέντρα των πόλεων. Στη χώρα υπάρχουν πολλές ιαματικές πηγές, λόγω των ηφαιστειογενών βουνών, ενώ πολλά χωριά ζουν από τον λουτροτουρισμό. Το τελετουργικό του λουτρού στα θερμά νερά είναι ζωτικής σημασίας για τους Ιάπωνες που το ακολουθούν κατά γράμμα. Παράλληλα, επιτρέπει μία σύντομη απόδραση από τη σκληρή καθημερινότητα.
Οι Ιάπωνες δουλεύουν σκληρά, ειδικά στον ιδιωτικό τομέα μέχρι το βράδυ, ενώ πρόσφατη νομοθεσία περιορίζει τον αριθμό των υπερωριών σε 100 κατά μήνα…
Η πίεση της καθημερινότητας, ωστόσο, δεν έχει αντίκτυπο στην εμπειρία του επισκέπτη. Ίσως η πιο δυνατή ανάμνηση που κουβαλά κάποιος στις αποσκευές του, επιστρέφοντας πια στην Ευρώπη, είναι η ευγένεια και ο σεβασμός που έχει εισπράξει σε κάθε πτυχή της διαμονής του, παρά την περιορισμένη γνώση και χρήση αγγλικών που δυσχεραίνει τη συνεννόηση. Ακόμη και απολύτως καθημερινές κινήσεις, όπως ο χαιρετισμός ή η πληρωμή στα καταστήματα, έχουν έντονο φορτίο τελετουργίας.
Φεύγοντας, μάλλον αβίαστα υποκλίνεσαι, απευθύνοντας – ίσως μέχρι την επόμενη φορά – το «arigato» (ευχαριστώ) σε ένα διαφορετικό παράθυρο στον κόσμο.
*Ο Μιχάλης Γουδής είναι δηµοσιογράφος. Zει και εργάζεται στις Βρυξέλλες ως Υπεύθυνος Επικοινωνιας της Housing Europe.(about.me/michalis.goudis)