Της Σοφίας Ιορδανίδου και του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη
Η αναφορά στο Στις ρίζες της Κρίσης* του Σπύρου Βρετού από τις σελίδες αυτές της Δημοσιογραφίας δεν μπορεί να έχει τον χαρακτήρα μιας απλής βιβλιοπαρουσίασης. Και τούτο για μια σειρά από λόγους.
Ο πρώτος είναι ότι ο Σπύρος, το νήμα της ζωής του οποίου κόπηκε λίγο αφότου ολοκλήρωσε το Στις ρίζες της Κρίσης, ως διδακτορική διατριβή, υπήρξε από τους βασικούς συντελεστές της Δημοσιογραφίας ως εκδοτικού εγχειρήματος αφού, πέρα από τις αποφασιστικές πρώτες συζητήσεις για τη στόχευση και τις ισορροπίες του εντύπου, στα πρώτα τεύχη της κουβάλησε και όλη την ευθύνη της αρχισυνταξίας.
Ο δεύτερος είναι ότι η ερευνητική δουλειά του Σπύρου, αλλά και η συνεισφορά του στη δημιουργία του αρχικού διδακτικού υλικού, με το οποίο πορεύθηκε το Μεταπτυχιακό του ΑΠΚΥ για την Επικοινωνία και τη Δημοσιογραφία, χαρακτηρίστηκε από τη μείξη ακριβώς ακαδημαϊκής αναζήτησης (ή επιχειρηματολογημένης προσέγγισης, όπως στην περίπτωση της Δημοσιογραφίας) και μιας εντελώς ιδιαίτερης ευαισθησίας – παρατήρησης των ανθρώπινων σχέσεων, των πολιτικών/ιδεολογικών προταγμάτων που συναποτελούν ένα έντυπο (όπως ο Οικονομικός Ταχυδρόμος της δεκαετίας του 1980).
Το εξώφυλλο του βιβλίου
Ο τρίτος είναι ότι η ξενάγηση στον κόσμο του Οικονομικού, την οποία επιχειρεί στο βιβλίο του ο Σπ. Βρετός – ξενάγηση στον μικρόκοσμο της συντακτικής ομάδας του περιοδικού, ξενάγηση στο ευρύτερο σκηνικό του ΔΟΛ της εποχής, ξενάγηση και στο συνολικό μιντιακό περιβάλλον της ένδοξης (σαρκαστικό; ειλικρινές; θα δείξει!) δεκαετίας – δείχνει πώς ένα ιδιαίτερο έντυπο, ο Οικονομικός Ταχυδρόμος, διαδραμάτισε καθοδηγητικό υπό διάφορες έννοιες ρόλο στην έντονη εκείνη δεκαετία του ’80.
Δημιούργησε φίλους, μέχρι και φανατικούς αναγνώστες, ενόχλησε άλλους. Ήταν η εποχή που αποτυπώθηκαν με τον πιο ενεργό τρόπο οι βάσεις – ιδεολογικές, πολιτικές, λειτουργικές – σε κομβικής σημασίας ζητήματα: από τη σχέση Ελλάδας/ΕΕ μέχρι την υπόθεση των προβληματικών επιχειρήσεων, τη σχέση ιδιωτικού – δημοσίου τομέα, ζητήματα που, εντασσόμενα στη συνολική δημόσια συζήτηση για την οικονομία, λειτούργησαν αποφασιστικά τα χρόνια της ώριμης Μεταπολίτευσης. Και οδήγησαν σε όλα εκείνα που παρακολουθήσαμε να ξετυλίγονται – πάντως, κατά την εκτίμηση του Βρετού, στις ρίζες της κρίσης.
Την τριπλή του αυτή προσέγγιση, ο συγγραφέας (που ωστόσο διατηρεί – είναι αυτό συνεχώς πρόδηλο στις σελίδες του βιβλίου – τη ματιά και την ευαισθησία του συντελεστή που κινήθηκε στον χώρο του Τύπου, των media, προπαντός δε των οικονομικών media με όλη τους την ιδιαιτερότητα…) την εντάσσει σε ένα θεωρητικό σχήμα μελέτης που ονομάζεται «Θεωρία των Δικτύων». Και το οποίο, ως μέρος της μελέτης των κοινωνικών δικτύων/της κοινωνικής δικτύωσης, δίνει τη δυνατότητα να δει κανείς διεξοδικότερα κάθε επαγγελματική δραστηριότητα.
Ο Βρετός «υποτάσσει» με μαεστρία την παρατήρηση των συντελεστών του εντύπου που μελέτησε, των θέσεων, της γραφής και της δράσης τους – του εντύπου του οποίου, επαναλαμβάνουμε, υπήρξε συμμέτοχος και παρατηρητής συνάμα – στο θεωρητικό αυτό σχήμα· και αντλεί πολύτιμα συμπεράσματα.
Η παρατηρητικότητα του Βρετού, η αποστασιοποιημένη αλλά όχι ψυχρή ματιά του (μην ξεχνούμε πόσο έντονη υπήρξε η δεκαετία του ’80…) και η επιμονή του στις λεπτές αποχρώσεις των ανθρώπινων και των πολιτικών, κάνουν τις Ρίζες της Κρίσης και χρήσιμο οδηγό για όποιον προσεγγίσει αυτήν την περίοδο – μήτρα της κρίσης, αλλά και ανάγνωσμα που μπορεί έως και να σε συνεπάρει, παρά το επιστημονικό του ένδυμα.
Η σελίδα-σελίδα αφήγηση της τόσο πυκνής, ούτως ή άλλως, δεκαετίας του ’80 και μάλιστα του μαγικού κήπου της άσκησης οικονομικής διαχείρισης (και των αποπειρών για άσκηση οικονομικής πολιτικής: δύο διαφορετικά πράγματα που συχνά συγχέονταν και συνεχίζουν να συγχέονται μέχρι και τώρα…), με την «προσγείωση» της ριζοσπαστικότητας των προθέσεων του ΠΑΣΟΚ της εποχής και την «ανακάλυψη» των συσχετισμών αλλά και των καταναγκασμών της πραγματικής πραγματικότητας σε τομείς όπως η ευρωπαϊκή πορεία ή η αντιμετώπιση των προβληματικών, ξυπνά μνήμες σε όσους τα έζησαν.
Αλλά μπορεί/αξίζει να λειτουργήσει και σαν μίτος της Αριάδνης σ’ όσους θέλουν/χρειάζονται/δέχονται να αντιληφθούν την τωρινή μετεξέλιξη του ριζοσπαστισμού του ΣΥΡΙΖΑ σε κάτι που, μάλλον, περπατιέται. Αλλά και σε όσους θέλουν/τολμούν/δέχονται να παρακολουθήσουν το πώς η δημοσιογραφική ματιά συντελεί στη διαμόρφωση καταστάσεων και στην ωρίμανση συνειδητοποιήσεων.
Συνολικά – κι αυτός είναι ένας ακόμη λόγος που κάνει δύσκολη την παρουσίαση αυτού του βιβλίου… – είναι μια ανάγνωση τι είναι/τι μπορεί να είναι/πώς μπορεί να λειτουργήσει εκείνο που λέγεται, στις μέρες μας, «δημοσιογράφος».
Καλή ανάγνωση.
*Στις ρίζες της Κρίσης: η δεκαετία του 1980, όπως την κατέγραφε ο ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΣ ΤΑΧΔΥΡΟΜΟΣ, Σπύρος Α. Βρετός, Μεταμεσονύκτιες Εκδόσεις, 2016, σελ. 407
