της Ιωάννας Διβριώτη
Στο παρόν άρθρο επιχειρείται η καταγραφή και συστηματοποίηση της κοινής γνώμης απέναντι στην σύγκρουση του Ισραήλ με την Παλαιστίνη, σε ΗΠΑ, Ευρώπη και Ελλάδα (Δύση), έτσι όπως αυτή αποτυπώθηκε τόσο πριν όσο και μετά την αιφνιδιαστική επίθεση της Χαμάς σε άμαχους του Ισραήλ (7/8/2023). Οι μελέτες έγιναν από διεθνή κέντρα έρευνας, ειδησεογραφικούς οργανισμούς και εταιρείες δημοσκοπήσεων.
Ιστορικό Πλαίσιο
Οι διαφορές μεταξύ του Ισραήλ και του Αραβικού κόσμου δεν είναι ούτε πρόσφατες ούτε επιφανειακές. Αντίθετα τοποθετούνται πίσω στην ίδια την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ το 1948. Έκτοτε οι εντάσεις σιγόβραζαν μέχρι τη στιγμή που ο Αραβικός κόσμος (Αίγυπτος, Συρία, Σαουδική Αραβία, Αλγερία, Ιορδανία, Ιράκ, Λιβύη, Κουβέιτ, Τυνησία, Μαρόκο, Κούβα και Νότια Κορέα) επιτίθεται στο Ισραήλ την ημέρα της Ιουδαϊκής γιορτής του Γιόμ Κιπούρ (πόλεμος των 6 ημερών, 6/10/1973). Η σύγκρουση είχε λήξει με νίκη του Ισραήλ.
Τα πραγματικά αίτια των εντάσεων ήταν η βίαιη στρατιωτική επέκταση του Ισραήλ πέραν των συνόρων που είχαν τεθεί το 1947 με το ψήφισμα 181 από τον OHE. Στο συγκεκριμένο ψήφισμα το 56,47% των Παλαιστινιακών εδαφών παραχωρήθηκαν στο νεοσύστατο κράτος του Ισραήλ. Ωστόσο το Ισραήλ εκδίωξε δια της βίας 800.000 Παλαιστίνιους από τις εστίες τους (67% του πληθυσμού) με τελικό αποτέλεσμα την διχοτόμηση και της ίδιας της Ιερουσαλήμ. Παρά την απόφαση του ΟΗΕ με το ψήφισμα 194 να επιβεβαιώσει την επιστροφή των Παλαιστινίων στη Γη τους, το ίδιο το Ισραήλ δεν το αναγνωρίζει και το απορρίπτει.
Πέρα από τις όποιες εξελίξεις στο ίδιο το μέτωπο και το επιχειρησιακό σκέλος, η κοινή γνώμη άλλοτε βράζει και άλλοτε σιωπά, υπό το φόβο μιας περαιτέρω ανάφλεξης και γενίκευσης του πολέμου με την εμπλοκή κι άλλων χωρών.
Αν και όλες οι αντιμαχόμενες πλευρές (συμπεριλαμβανομένων των μεγάλων δυνάμεων) μοιάζουν να θέλουν την ειρήνευση στην περιοχή, δεν φαίνεται να έρχεται, γιατί τα αίτια είναι βαθιά, χρονίζοντα, έχουν σφραγιστεί με αίμα αθώων (και όχι μόνο Ισραηλινών και Αράβων) και δυστυχώς κανένα κράτος της Δύσης δεν θέλει να βγει από την ασφαλή ζώνη της ουδετερότητάς του.
Το ίδιο ουδέτερη μοιάζει να είναι και η κοινή γνώμη, με τους νέους να τάσσονται πιο συχνά υπέρ του Παλαιστινιακού λαού. Οι διαφοροποιήσεις της κοινής γνώμης αντανακλούν και τον πολιτικό χώροαπό τον οποίο προέρχονται, τόσο στις ΗΠΑ, όσο και στην Ελλάδα
Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα
Η κοινή γνώμη των ψηφοφόρων στην Ελλάδα
Σύμφωνα με έρευνα της εταιρείας Eteron (Ινστιτούτο για την έρευνα και την κοινωνική αλλαγή), που διεξήχθη στις 17 έως 20 Οκτωβρίου του 2023, στο δίπολο Παλαιστίνη Ισραήλ το 43,3% δεν τάσσεται με καμία πλευρά, το 28,5% τάσσεται υπέρ της Παλαιστίνης και μόλις το 22,1% υπέρ των Ισραηλινών. Σε επίπεδο πολιτικής προτίμησης οι ψηφοφόροι του Σύριζα τάσσονται πλειοψηφικά σε ποσοστό 58,7% υπέρ Παλαιστίνης, οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ διατυπώνουν μειωμένη στήριξη (24,9%), ενώ οι πλέον φιλοπαλαιστινιακοί είναι οι ψηφοφόροι του ΚΚΕ 64,6%. Στους ψηφοφόρους των Σπαρτιατών η δημοφιλέστερη απάντηση ήταν: «Δεν τάσσομαι με καμία πλευρά» σε ποσοστό 53,6%. Οι ψηφοφόροι της ΝΔ δεν είναι φιλικοί προς την Παλαιστίνη με το 42,4% να τοποθετείται υπέρ Ισραήλ.
Η στάση των ελληνικών κομμάτων για τις πολεμικές συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή
Η ίδια η κυβέρνηση μέσα από δήλωση του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στο πρώην twitter, νυν Χ καταδίκασε τις επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ. Σε πιο μαλακό τόνο η Προοδευτική Συμμαχία του Σύριζα έριξε το βάρος στην εύρεση ειρηνικής επίλυσης καταδικάζοντας επίσης τις επιθέσεις.Το ΠΑΣΟΚ- Κίνημα Αλλαγής μέσα από δηλώσεις του Δημήτρη Μάντζιου βουλευτή Επικρατείας και ΚΤΕ Εξωτερικών του ΠΑΣΟΚ, τάχθηκε υπέρ των πολιτών του Ισραήλ ζητώντας άμεση κατάπαυση του πυρός. Το ΚΚΕ αντίθετα από τα άλλα κόμματα καταδίκασε την πολύχρονη κατοχή του Ισραήλ και τα εγκλήματα που συστηματικά αυτό διαπράττει με τη στήριξη ΗΠΑ και ΕΕ. Τέλος ο πρόεδρος του ΜΕΡΑ25 Γιάνης Βαρουφάκης μίλησε για καθεστώς Απαρτχάιντ του Ισραηλινού κράτους και της Ισραηλινής κατοχής.
Ακριβής εξήγηση για την τάση του Ελληνικού λαού να κρατά μια ουδέτερη στάση χρήζει περαιτέρω ποιοτικής διερεύνησης, αν και μια πιθανή εικασία θα μπορούσαν να είναι οι συνέπειες που θα προκύψουν σε περίπτωση που ταχθεί υπέρ της μίας ή της άλλης πλευράς. Όντας ένας λαός που έχει ταλαιπωρηθεί από πλήθος πολεμικών διενέξεων μοιάζει να επιθυμεί την ησυχία του, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που διατυπώνουν την άποψη ότι η Ελλάδα δεν δέχτηκε την υποστήριξη των ανωτέρω κρατών στις διενέξεις της με την Τουρκία και με το Κυπριακό ζήτημα και συνεπώς δεν έχει καμία υποχρέωση να υπερασπιστεί κανέναν.
Αρκετοί Έλληνες αγνοούν πως οι Παλαιστίνιοι ευθύνονται για τον θάνατο του Έλληνα μοναχού Γεώργιου Τσιμπουκτσάκη το 2001 στην Ιερά Μονή του Σινά, ενώ φαίνεται να μην υπάρχει ιστορική μνήμη και για το περιστατικό της δολοφονίας 18 Ελλήνων τουριστών το 1996 στο Κάιρο της Αιγύπτου από Ισλαμιστές φονταμενταλιστές.
Η κοινή γνώμη στην Ευρώπη
Σε έρευνα που δημοσιεύεται στο Politico και διεξήχθη από το ComRes για λογαριασμό του CNN to 2018, οι Ευρωπαίοι ηγέτες μοιάζουν διχασμένοι και το ίδιο νοιώθουν και οι λαοί της Ευρώπης. Αν και στην Ευρώπη το Ολοκαύτωμα και οι διώξεις των Εβραίων αναγνωρίζονται σε ποσοστό 41%, οι Ευρωπαίοι πολίτες δηλώνουν ότι δεν έχουν απόλυτη γνώση για το Ισραήλ ως κρατική οντότητα σε ποσοστό 28%.
Αντίθετα, το ποσοστό στο οποίο οι Ισραηλινοί γνωρίζουν τα τεκταινόμενα της Ευρώπης είναι αρκετά μεγαλύτερο (50%).Σε ένα ποσοστό 50 – 53% οι Ευρωπαίοι πολίτες δεν ήθελαν να ταχθούν ούτε υπέρ των Παλαιστινίων και των Ισραηλινών, ούτε υπέρ της κρατικής ηγεσίας τους. Για άλλη μια φορά παρατηρούμε ηλικιακές διαφορές με το 30% περίπου ανθρώπων άνω των 55 να τάσσονται υπέρ Ισραήλ, έναντι του17,2% σε ηλικίες 18-34. Η στάση υπέρ Παλαιστίνης και Ισραήλ διαφέρει μόνο κατά 4%, με τους Ισραηλινούς να κερδίζουν στις μεγαλύτερες ηλικίες.
Οι άνδρες της Γαλλίας φαίνεται να έχουν μια πιο θετική στάση απέναντι στο Ισραήλ σε σχέση με τις γυναίκες (11% περισσότερο). Στους αριστερούς κύκλους οι Γάλλοι βλέπουν με συμπάθεια τους Ισραηλινούς σε ποσοστό 63%, ενώ τα εθνικιστικά κόμματα καταγράφουν ένα μετριοπαθές 33%.
Η κοινή γνώμη στις ΗΠΑ
Σύμφωνα με έρευνα που διενήργησε το Pew Research Institute κατά την περίοδο 2019- 2020, ο Αμερικανικός λαός τάχθηκε το 2022 περισσότερο υπέρ του λαού του Ισραήλ (67%) και λιγότερο υπέρ του Παλαιστινιακού λαού (52%). Η αντίστοιχη εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις παρουσίασε αύξηση της τάξεως του 7% για την κυβέρνηση Νετανιάχου και 9% για την Παλαιστινιακή Αρχή.
Ταυτόχρονα, άνθρωποι ηλικίας άνω των 65 ετών τάσσονται περισσότερο υπέρ του Ισραήλ (30%), ενώ οι νέοι ηλικίας 18-28 τάσσονται σε ένα ποσοστό 3% περισσότερο υπέρ της Παλαιστίνης κατά το 2022.
Την ίδια στιγμή, ένας στους τρείς Αμερικανούς πιστεύει ότι η καλύτερη λύση θα ήταν ο διαχωρισμός του Ισραήλ σε δύο κράτη και η δημιουργία ανεξάρτητου Παλαιστινιακού κράτους. Τέλος οι Ρεπουμπλικάνοι διάκεινται θετικότερα απέναντι στο Ισραήλ (78%) και αυτό αποτυπώνεται περισσότερο στις μεγαλύτερες ηλικίες (2022). Οι δημοκρατικοί τάσσονται κατά 4% περισσότερο υπέρ των Παλαιστινίων, κάτι που διαμορφώνεται κυρίως από την ηλικιακή ομάδα 18-29.
Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Δημοκρατικοί που δηλώνουν θρησκευτικά άθεοι, ή ουδέτεροι προς τα θρησκευτικά ζητήματα, τάσσονται πιο φιλικά υπέρ της Παλαιστίνης, ενώ τρείς στους δέκα ενήλικες πολίτες ανεξαρτήτως πολιτικών πεποιθήσεων πιστεύουν πως ο Θεός είναι αυτός που έδωσε στους Ισραηλινούς τη Γη στην οποία σήμερα κατοικούν.
Συμπεράσματα
Από τα παραπάνω διαφαίνεται ότι ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώνεται η κοινή γνώμη σε περιόδους πολεμικών συγκρούσεων μοιάζει με ένα πολύπλοκο μωσαϊκό.
Από την συγκριτική μελέτη της κοινής γνώμης σε Ελλάδα, Ευρώπη και ΗΠΑ, για τη σύγκρουση Ισραήλ – Παλαιστίνης ανακύπτει ένα πολύ βασικό συμπέρασμα. Η εγγύτητα ενός πληθυσμού με τις αντικρουόμενες πλευρές μπορεί να αποτελέσει μια βασική παράμετρο για τον τρόπο με τον οποίο διαμορφώνεται η κοινή γνώμη. Ταυτόχρονα, ανεξάρτητα από ειδικότερες κουλτούρες, η ηλικία, οι πολιτικές και οι θρησκευτικές πεποιθήσεις, δημιουργούν συσχετίσεις στις τάσεις των στάσεων που διαμορφώνουν οι άνθρωποι. Τέλος, το επίπεδο γνώσης και κατανόησης μιας περίστασης (σε ιστορικό επίπεδο και επίπεδο γεγονότων) μπορεί να παίξει επίσης καθοριστικό ρόλο.
Πιο συγκεκριμένα, τόσο στην Ελλάδα όσο και στον υπόλοιπο δυτικό κόσμο (Ευρώπη- ΗΠΑ) οι νεαρότερες ηλικίες διάκεινται πιο θετικά υπέρ της Παλαιστίνης.Δεξιά κόμματα (Ρεπουμπλικάνοι, ΝΔ) τοποθετούνται υπέρ του Ισραήλ με εξαίρεση την Ευρώπη που παρουσιάζει ένα αντίστροφο μοτίβο.
Τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα νικητής είναι η ουδετερότητα (πιθανότητα λόγω εγγύτητας και ιστορικών παραμέτρων). Σε ότι αφορά τις θρησκευτικές πεποιθήσεις και τον τρόπο με τον οποίο αυτές επηρεάζουν την κοινή γνώμη, δεν υπάρχουν δεδομένα για Ευρώπη και Ελλάδα από τον τρόπο με τον οποίο δομήθηκαν οι έρευνες. Αντίθετα, στις ΗΠΑ Προτεστάντες και Καθολικοί τάσσονται περισσότερο υπέρ του Ισραήλ.
Σε κάθε περίπτωση, με δεδομένο ότι στον πόλεμο το πρώτο θύμα είναι η αλήθεια, αναπόφευκτα αυτό θα αποκρυσταλλωθεί και στην κοινή γνώμη με τα Μέσα Ενημέρωσης να φέρουν σημαντική ευθύνη, ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο καλύπτουν τα γεγονότα. Προσωπικές αγκυλώσεις δεν αποκλείεται να συνεισφέρουν στην εικόνα της κοινής γνώμης.
Στο τέλος της μέρας, το πρώτο θύμα ενός πολέμου είναι η αλήθεια, το δεύτερο είναι η κοινή γνώμη και μεταγενέστερα η ιστορία. Τα πραγματικά όμως θύματα των πολέμων, ήταν, είναι και θα είναι τα σημαντικότερα.