του Διονύση Νταούρου*
Παρά την σημαντική μείωση στον αριθμό των τροχαίων ατυχημάτων ο αριθμός των νεκρών και τραυματιών παραμένει υψηλός. Η μείωση των ατυχημάτων δεν δείχνει την πραγματική εικόνα με αποτέλεσμα, να υπάρχει μεγάλος αριθμός νεκρών και τραυματιών.
Αρνητική πρωτιά καταγράφει η χώρα μας σε θέματα οδικής ασφάλειας. Παρά τη μείωση των ατυχημάτων, η Ελλάδα «πεθαίνει» καθημερινά στην άσφαλτο, αφού υπολείπεται σημαντικά του ευρωπαϊκού μέσου όρου, το διάστημα 2010-2017. Ιδιαίτερο προβληματισμό δημιουργούν τα στοιχεία για τα θανατηφόρα τροχαία, που δείχνουν ότι την περίοδο 2000-2015, μια ολόκληρη πόλη «χάθηκε» στην άσφαλτο. Ειδικότερα, με βάση τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα , καταγράφηκαν 245.404 τροχαία με 22.397 νεκρούς, 32.555 βαριά τραυματίες και 277.967 ελαφρά τραυματίες
Υψηλοί αριθμοί των τροχαίων παρά τη βελτίωση των συνθηκών
Αν δει κάποιος τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ από το 1991 μέχρι και το 1999, διαπιστώνει ότι ο αριθμός των τροχαίων και των παθόντων καταγράφει ανοδική πορεία. Η αιτία του φαινομένου μπορεί να αποδοθεί στην αύξηση της αγοράς νέων αυτοκινήτων εκείνη την περίοδο. Από το 1999 παρατηρείται σταδιακή μείωση των ατυχημάτων και των νεκρών, με μικρή αύξηση το 2004 ενώ μετά το 2005 οι σχετικές δείκτες υποχωρούν . Αυτό οφείλεται στη βελτίωση των οδικών αξόνων αλλά κυρίως στην τεράστια ανάπτυξη των συστημάτων ενεργητικής και παθητικής ασφάλειας των αυτοκινήτων, δηλαδή το σταδιακό εξοπλισμό όλων των οχημάτων με ESP, (συστημάτων ευστάθειας) που έγινε υποχρεωτικό το Νοέμβριο του 2011. Ο οδηγός αγώνων και Ειδικός οδικής ασφάλειας Τάσος Μαρκουίζος, γνωστός και ως Ιαβέρης, σημειώνει: «Δεν δικαιολογείται να αναπτύσσεται η τεχνολογία των αυτοκινήτων σε θέματα ασφάλειας και να υπάρχει μικρή πτώση στα τροχαία. Άλλωστε η εξέλιξη των αυτοκινήτων μέσω των συστημάτων ενεργητικής και παθητικής ασφάλειας προήλθε από τους αγώνες ταχύτητας αυτοκινήτων», με στόχο την θωράκιση της ασφάλειας των οδηγών.
Από το 2015, η πορεία των τροχαίων συνεχίζει να είναι καθοδική, αλλά ο αριθμός των νεκρών παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το 2016, στο οποίο καταγράφηκε μείωση κατά 1,1% σε σύγκριση με το 2015 στα οδικά τροχαία ατυχήματα, τα οποία προκάλεσαν το θάνατο ή τον τραυματισμό ατόμων. Μάλιστα, ο συνολικός αριθμός των εμπλεκόμενων σε οδικά τροχαία ατυχήματα για το έτος 2016 παρουσίασε μείωση κατά 1,6% σε σύγκριση με το 2015 (14.649 το 2016, έναντι 14.889 το 2015) . Εντούτοις, από τους παθόντες στα οδικά τροχαία ατυχήματα το 2016, καταγράφηκαν 824 νεκροί, 879 βαριά τραυματίες και 12.946 ελαφρά τραυματίες, έναντι 793 νεκρών, 999 βαριά τραυματιών και 13.097 ελαφρά τραυματιών το 2015, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 3,9% σε νεκρούς, μείωση κατά 12,0% σε βαριά τραυματίες και κατά 1,2% σε ελαφρά τραυματίες.
Τα τελευταία δύο χρόνια τα τροχαία μειώθηκαν αλλά οι παθογένειες παραμένουν
Στην περίοδο από το 2016 μέχρι το 2018, όπως δείχνει και ο παρακάτω πίνακας της ΕΛΣΤΑΤ, η συγκριτική μελέτη των επταμήνων Ιανουαρίου – Ιουλίου αποτυπώνει την συνολική μείωση των τροχαίων αλλά και των παθόντων. Μάλιστα οι νεκροί από 467 το 2016 μειώθηκαν σε 369 αυτούς τους μήνες. Ωστόσο η ετήσια μεταβολή αυτής της μείωσης δεν θεωρείται μεγάλη, κάτι το οποίο καταδεικνύει τις χρόνιες παθογένειες των Ελλήνων οδηγών. Οι συγκεκριμένες παθογένειες συνδέονται με την συμπεριφορά των οδηγών στους δρόμους όπως για παράδειγμα η επαναλαμβανόμενη παραβίαση του ΚΟΚ.
Η Ελλάδα στην 5η θέση της ΕΕ σε θανατηφόρα τροχαία
Σε ευρωπαϊκό επίπεδο σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την οδική ασφάλεια την περίοδο 2010-2017 καταγράφεται σημαντική μείωση, σχεδόν διπλάσια, των θανατηφόρων τροχαίων στην Ελλάδα (-41%) έναντι της ΕΕ (-20%). Παρόλα αυτά ο αριθμός των νεκρών παραμένει υψηλός.
Και αυτό επειδή το 2017 καταγράφηκαν στην Ελλάδα 69 θάνατοι από τροχαία, ανά εκατομμύριο κατοίκων, έναντι 49 στην ΕΕ. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα η χώρα μας να κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις –πιο συγκεκριμένα στην 5η χειρότερη- με μόνο τις Πολωνία, Λετονία, Ρουμανία και Βουλγαρία να έχουν να επιδείξουν χειρότερες επιδόσεις.
Έτσι λοιπόν τα στοιχεία δείχνουν ότι αφενός μεν υπάρχει μια ποσοτική μείωση του αριθμού των τροχαίων και κατ’ επέκταση των παθόντων από αυτά, αφετέρου δε με βάση τα ποιοτικά χαρακτηριστικά ο αριθμός των νεκρών διατηρείται μεγάλος σε σχέση με την Ευρώπη
«Πάντοτε η αιτία όλων των κακών είναι η ανοησία των οδηγών»
Παρά τη μείωση των ατυχημάτων, οι αιτίες θα μπορούσαν να αναζητηθούν μεταξύ άλλων στην κακή συμπεριφορά των οδηγών, στις ελλιπείς υποδομές και στην κακή ενημέρωση. Οι σύγχρονοι αυτοκινητόδρομοι, όπως δείχνουν και τα στοιχεία της περιόδου 2016 – 2018, περιόρισαν αισθητά τα τροχαία δυστυχήματα αλλά σίγουρα δεν εξάλειψαν το πρόβλημα, που εντοπίζεται κυρίως στους επαρχιακούς οδικούς άξονες. Σύμφωνα με τον Ιαβέρη «η μείωση στον αριθμό των τροχαίων δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα καθώς η βελτίωση είναι μικρή σε ποσοστό». Αυτό, όπως υποστηρίζει, οφείλεται στο γεγονός ότι «έχει φορτωθεί το επαρχιακό δίκτυο λόγω οικονομικών δυσκολιών των οδηγών αφού αδυνατούν να πληρώσουν τα διόδια, επιλέγοντας τους παράδρομους». Πέρα από τις υποδομές θεωρεί ότι η προσωπική συνείδηση κάθε οδηγού διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην αποφυγή των τροχαίων. «Ένας άνθρωπος με συνείδηση κινδύνου έχει λιγότερες πιθανότητες να εμπλακεί σε ένα τροχαίο. Αυτό που ήταν πάντοτε η αιτία όλων των κακών είναι η ανοησία των οδηγών και όχι τα αυτοκίνητα» αναφέρει χαρακτηριστικά.
Κουλτούρα, εκπαίδευση και ενημέρωση αρωγοί στην πρόληψη των τροχαίων
Ο Ιαβέρης δεν παραλείπει να αναφερθεί στο θέμα της παιδείας και στον ανάγωγο τρόπο που συμπεριφέρονται κάποιοι οδηγοί μέσα στο αυτοκίνητο. «Η κουλτούρα είναι η βιωματική αντιγραφή που κάνουν τα παιδιά στους γονείς τους, τα οποία καταγράφουν όλες τις αθλιότητες που γίνονται στους δρόμους, όπως να περνάει κάποιος με κόκκινο, να οδηγεί χωρίς ζώνη κ.α. Εκτός από την κουλτούρα, σημαντικό είναι το κομμάτι της εκπαίδευσης στα σχολεία από ειδικά επιμορφωμένους, ευαισθητοποιημένους και εκπαιδευμένους καθηγητές με μάθημα τουλάχιστον 2 φορές την εβδομάδα όπως γίνεται στο εξωτερικό. Από την άλλη πλευρά, τα ΜΜΕ πρέπει να δείχνουν συνέχεια βίντεο και σποτάκια προκειμένου να βελτιωθεί η κατάσταση. Σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η αστυνόμευση, κυρίως με την χρήση καμερών, που έχουν την δυνατότητα να παρακολουθούν όλες τις παραβάσεις.» Όμως δυστυχώς, όπως λέει ο Ιαβέρης «η αστυνομία παρεμβαίνει όταν ήδη έχει γίνει το τροχαίο, ενώ ο νους προλαβαίνει».
Πρόληψη και περιορισμός των τροχαίων
Όσο αφορά στο σκέλος της πρόληψης για τον περιορισμό των τροχαίων ο Ιαβέρης επισημαίνει ότι: «Μια πολιτεία που έχει νου δεν αφήνει τους πολίτες να κομματιάζονται. Αλλά και οι ίδιοι οι πολίτες οφείλουν να ανησυχούν για την ζωή τους που κινδυνεύει στους δρόμους». Σε αυτό το πλαίσιο συμπληρώνει: «Είναι τραγικό να περιμένεις να γίνει ένα φοβερό δυστύχημα για να ασχοληθείς με θέματα οδικής ασφάλειας, όπως συνέβη με το πρόσφατο τροχαίο στην Κυπαρισσία με τα τρία ανήλικα παιδιά. Αυτά που συμβαίνουν στους δρόμους δεν είναι μια παράβαση του ΚΟΚ εξ αμελείας αλλά μια ηθελημένη πράξη εξ αλητείας. Από τη στιγμή που δεν παρεμβαίνει κανένας το πρόβλημα θα παραμένει και το πιο τραγικό είναι ότι το οικονομικό και κοινωνικό κόστος θα αυξάνεται». Ωστόσο, ο Ιαβέρης θεωρεί ως θετικό «ότι οι νέες γενιές έχουν υψηλό επίπεδο συναισθηματικής αντιληπτικότητας, δηλαδή την αντίληψη να αναγνωρίζουν τον κίνδυνο που υπάρχει στους δρόμους».
Για να αλλάξει ουσιαστικά η κατάσταση θα πρέπει να αλλάξουμε την συμπεριφορά μας ως οδηγοί. Και αυτό διότι στο δρόμο αποτυπώνεται και αποκωδικοποιείται η κουλτούρα και ο πολιτισμός ενός λαού. Όπως σημειώνει και ο Ιαβέρης «Θεωρώ πραγματικά εγκληματικό και συγκλονιστικό να τρέχουμε πίσω από τα νεκρά σώματα παιδιών ενώ θα έπρεπε να τρέχουμε μπροστά από τα κορμιά των παιδιών μας προκειμένου να τα προστατέψουμε».
*Ο Διονύσης Νταούρος είναι τελειόφοιτος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Επικοινωνίας και Νέας Δημοσιογραφίας στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο Κύπρου