Της Μαρίας Χριστοδούλου*
Ανέκαθεν μου άρεσε το επάγγελμα του δημοσιογράφου, η ενημέρωση, η δράση, η συγγραφή.
Με όπλο τις γνώσεις και τις εμπειρίες που απέκτησα κατά τη διάρκεια των σπουδών μου επέλεξα να ακολουθήσω το μονοπάτι της δημοσιογραφίας. Με πάθος, ενθουσιασμό και αφοσίωση κάνω τα πρώτα μου βήματα στο χώρο της δημοσιογραφίας.
Ένας χώρος όχι τόσο ονειρικός όσο περίμενα…
Η δημοσιογραφία θέλει δύναμη και αντοχή, υπομονή και αγάπη. Γιατί αν δεν αγαπάς αυτό που κάνεις δεν προχωράς μπροστά. Ο δρόμος δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα και τα εμπόδια που θα βρεθούν μπροστά σου είναι πολλά. Μα όταν έρθει η ώρα της αποκάλυψης, της αναγνώρισης και της κάθαρσης, τίποτα δεν μπορεί να συγκριθεί με τη στιγμή εκείνη. Νιώθεις περήφανος που ενημέρωσες, πληροφόρησες, βόηθησες.
Κάνω λόγο για το επάγγελμα του «καλού» δημοσιογράφου. Εκείνου που αποστασιοποιείται από τον κιτρινισμό των ειδήσεων και τη λογοκρισία.
Όλα του «λόγου» δύσκολα…
Μπορεί η πένα να είναι πιο δυνατή από το ξίφος, όπως έχει πει ο Edward Bulwer-Lytton, αλλά χωρίς τη «μαεστρία» της αρχισυνταξίας δεν μπορείς να προχωρήσεις. Ο μαέστρος της ορχήστρας είναι ο αρχισυντάκτης σου, αυτός θα δώσει το πράσινο φως στο πώς θα παρουσιάσεις μια είδηση. Υπάρχει ένα συνεχές κύμα πληροφόρησης, και αυτός είναι που θα σου δώσει τις κατευθυντήριες γραμμές για την αξιολόγηση των ειδήσεων.
Και μετά πιάνεις δουλειά! Αρχικά εντοπίζεις το θέμα σου κι ακολούθως κάνεις έρευνα ώστε να συλλέξεις όλες τις απαραίτητες πληροφορίες. Παίρνεις συνεντεύξεις, απευθύνεσαι σε διάφορες πηγές για να διασταυρώσεις τις πληροφορίες που συγκέντρωσες κι αρχίζεις να γράφεις ή να παρουσιάζεις την είδηση.
Προσοχή όμως! Η προσωπικότητά σου και η ματιά με την οποία αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο γύρω σου εμποτίζει την αλήθεια κι επηρεάζει το περιεχόμενο της είδησης, γι’ αυτό οφείλεις να είσαι όσο πιο αντικειμενικός γίνεται.
Κι όση προσπάθεια κι αν κάνεις ασκώντας το λειτούργημα του δημοσιογράφου για να ενημερώσεις «αντικειμενικά» και «υπεύθυνα», αυτοί που «κρατούν» τις «πύλες» και παίζουν αποφασιστικό ρόλο ως προς την επιλογή των προς δημοσίευση θεμάτων είναι οι εκδότες, οι διευθυντές εφημερίδων, ειδήσεων, ραδιοφωνικών ή τηλεοπτικών σταθμών, οι αρχισυντάκτες, και ούτω καθεξής.
Επομένως, δεν έχεις άλλη επιλογή παρά να εκτελείς τις διαταγές των «βαρόνων» των Μέσων.
Η δουλειά του δημοσιογράφου μπορεί να θεωρείται εύκολη, αλλά αντιθέτως είναι αρκετά δύσκολη και πολύπλοκη. Καταρχάς, δεν υπάρχει σταθερό ωράριο. Ανά πάσα στιγμή πρέπει να βρίσκεσαι σε ετοιμότητα και δουλεύεις βάρδιες επί εικοσιτετραώρου βάσεως. Εξάλλου ένας δημοσιογράφος μπορεί να εργάζεται στην κανονική του βάρδια, αλλά να προκύπτουν έκτακτα περιστατικά και να αφιερώνει όλο του τον ελεύθερο χρόνο στη δουλειά.
Συνήθως, οι ώρες εργασίας είναι πολλές, άστατες και δουλεύεις σχεδόν πάντοτε υπό πίεση. Όλα αυτά συνιστούν μια εργασία με ένταση και άγχος, αλλά ταυτόχρονα συναρπαστική, καθώς αποφέρει μεγάλη εσωτερική ικανοποίηση. Οι προκλήσεις και η ποικιλία της επικαιρότητας δίνουν στους δημοσιογράφους την ευκαιρία να ασχοληθούν με σημαντικά κι ενδιαφέροντα θέματα.
Ο «πολυμήχανος» ρεπόρτερ
Ένας δημοσιογράφος, για να μπορεί να κάνει ολοκληρωμένο ρεπορτάζ, πέρα από τις γενικές γνώσεις χρειάζεται να χειρίζεται άριστα τη γλώσσα, να είναι ενήμερος για όσα συμβαίνουν γύρω του και να μπορεί να διακρίνει τα γεγονότα σε κύρια και δευτερεύοντα∙ χρειάζεται να μπορεί να χρησιμοποιεί στη δουλειά του, πέρα από τη σύνταξη ενός άρθρου, τα ψηφιακά εργαλεία, να γνωρίζει πώς να μοντάρει ένα βίντεο, να είναι αξιόπιστος ώστε να τον εμπιστεύονται οι πηγές του και να του δίνουν πληροφορίες. Γενικότερα, να έχει κριτική και ταυτόχρονα τεκμηριωμένη σκέψη, να παίρνει πρωτοβουλίες και να έχει αυτοπεποίθηση ώστε να μπορεί υποστηρίξει τα λεγόμενα του.
Στις μέρες μας, οποιοσδήποτε μπορεί να θεωρηθεί δημοσιογράφος, έστω κι αν δεν έχει σπουδάσει το αντικείμενο. Το επάγγελμα είναι ανοιχτό προς όλους σε έναν κόσμο όπου οι πληροφορίες διακινούνται πολύ εύκολα και κυρίως πολύ γρήγορα μέσω του διαδικτύου και των σύγχρονων τεχνολογιών.
Νιώθω τυχερή που είμαι δημοσιογράφος εν έτει 2013 κι έχω δουλειά. Το διαδίκτυο «εξουδετέρωσε» την έννοια του παραδοσιακού επαγγέλματος και όλοι οι πολίτες έγιναν δημοσιογράφοι. Γι’ αυτό και γίνεται λόγος για δημοσιογραφία των πολιτών. Όποιος έχει άποψη, επιχειρήματα και αποδεικτικά στοιχεία, «κλέβει» ουσιαστικά τη θέση ενός δημοσιογράφου.
Η επανίδρυση της δημοσιογραφίας
Η εκρηκτική άνοδος του διαδικτύου άλλαξε εντελώς τις παραδοσιακές δομές της δημοσιογραφίας. Ο κόσμος ενημερώνεται πλέον μέσω διαδικτύου και κυρίως από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης. Η νέα γενιά των δημοσιογράφων χρησιμοποιεί τα smartphones και τα tablets ως εργαλεία εργασίας, και για πιο εύκολη πρόσβαση στο διαδίκτυο, ενημέρωση, εδώ και τώρα.
Μιας και ο αριθμός των online εφημερίδων έχει αυξηθεί ραγδαία, πλείστες εφημερίδες πλέον διατηρούν εκτός από την έντυπη έκδοση και ηλεκτρονική. Η αλματώδης αύξηση της διεισδυτικότητας του διαδικτύου και των παραπάνω δεδομένων εξανάγκασαν τις εφημερίδες προς αυτή την κατεύθυνση. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μειώνονται και οι θέσεις εργασίας.
Σύμφωνα με την έρευνα των Lee-Wright, Phillips και Witschge (Changing Journalism, Routledge 2012) για το μέλλον της δημοσιογραφίας, η δημοσιογραφία αντί να αναγεννιέται, όπως προβλεπόταν από τους υπερασπιστές του διαδικτύου, έχει εισέλθει σε μια πορεία υποβάθμισης. Και γιατί το υποστηρίζουν αυτό οι ερευνητές; Διότι λιγότεροι δημοσιογράφοι αναμένεται να δημιουργούν περισσότερο περιεχόμενο, ως επακόλουθο των συνεχιζόμενων απολύσεων από τις αίθουσες σύνταξης, της ενοποίησης της online και offline παραγωγής ειδήσεων και της ανάγκης ανανέωσης των θεμάτων σε εικοσιτετράωρη βάση.
Τα περιορισμένα μέσα συνεισφέρουν γενικά στην αυξανόμενη εξάρτηση από ένα είδος δημοσιογραφίας, η οποία γίνεται όλο και συχνότερα από το γραφείο, παρά εκεί που «χτυπούν» οι ειδήσεις. Σε μια εποχή που η κοινή γνώμη αναζητείται μέσα από τις «αυτοματοποιημένες» έρευνες δημοσκόπησης, ενώ η μέση διάρκεια ζωής των θεμάτων της δημόσιας θεματολογίας μειώνεται, η δημοσιογραφία επαναπροσδιορίζει τη θέση της σε μια κοινωνία που αλλάζει.
Καταληκτικά, η νέα γενιά δημοσιογραφίας απαιτεί καινοτόμες προσεγγίσεις, υπομονή και γερό στομάχι. Με λίγη αγάπη γι’ αυτό που κάνεις, θα αντιμετωπίσεις κάθε εμπόδιο που θα σταθεί στο δρόμο σου, γιατί όπως είπε και ο Nietzsche, «πρέπει να έχεις το χάος μέσα σου για να γίνεις ένα λαμπερό αστέρι».