ΤΟΥ ΠΑΝΟΥ ΚΟΥΑΝΗ*
Στο ψηφιακό περιβάλλον του 21ου αιώνα τα Mέσα Eπικοινωνίας διαδραματίζουν κυρίαρχο ρόλο στη διάχυση της πληροφορίας και τη διάδραση μεταξύ χρηστών/καταναλωτών, ορίζοντας τη σύγκλιση των Mέσων και συμβάλλοντας στη διαμόρφωση μιας δυναμικής διεθνούς ανταγωνιστικής αγοράς. Την ίδια στιγμή, η προσφορά περιεχομένου μέσα από νέες πλατφόρμες πληροφόρησης και επικοινωνίας συνιστά επιτακτική την ενίσχυση της λειτουργίας των Mέσων ως εν δυνάμει παιδευτικούς μηχανισμούς που διαμορφώνουν ηθικές συνειδήσεις και πολίτες με ώριμη μηντιακή πολιτειακή ταυτότητα, πολίτες που συμμετέχουν ενεργά και συνειδητά στην ψηφιακή οικονομία και την καινοτομία. Η Ελλάδα σήμερα, με βάση την ευρωπαϊκή και διεθνή κινητικότητα στο πεδίο της οπτικοακουστικής αγοράς, καλείται μέσω του Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων & Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ ΑΕ) να εναρμονιστεί με τις διεθνείς εξελίξεις και να προετοιμάσει τους ψηφιακούς πολίτες του μέλλοντος. Απώτερος στόχος του ΕΚΟΜΕ είναι η διαμόρφωση «έξυπνων» θεατών, χρηστών, αλλά και παραγωγών στον χώρο της Δημιουργικής Βιομηχανίας, που φέρουν μια συνειδητοποιημένη και κριτική κουλτούρα «κατανάλωσης» και «απόλαυσης» των οπτικοακουστικών, ψηφιακών και εν γένει πολιτισμικών προϊόντων.
Οι τρεις πυλώνες του ΕΚΟΜΕ
Το ΕΚΟΜΕ αποσκοπεί στην προστασία, υποστήριξη και ανάδειξη του κλάδου των οπτικοακουστικών μέσων και της επικοινωνίας στην Ελλάδα, ως ενός από τους κεντρικούς αναπτυξιακούς άξονες της χώρας. Οι δράσεις του περιστρέφονται γύρω από τρεις κεντρικούς πυλώνες, που λειτουργούν αλληλένδετα και συμπληρωματικά μεταξύ τους. Συνοπτικά, οι τρεις αυτοί πυλώνες είναι ο παραγωγικός, ο αρχειακός και ο παιδευτικός.
Ως προς τον παραγωγικό πυλώνα, πρώτιστη μέριμνα του ΕΚΟΜΕ είναι η δημιουργία υποδομών για την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της απασχόλησης στον οπτικοακουστικό τομέα στην Ελλάδα, όσο και της προσέλκυσης άμεσων επενδύσεων από το εξωτερικό, εξασφαλίζοντας χρηματοδοτικούς πόρους. Συγχρόνως, η προβολή της χώρας μέσα από την προώθηση της εγχώριας παραγωγής στο εξωτερικό, η υποστήριξη διεθνών οπτικοακουστικών παραγωγών με γυρίσματα στην Ελλάδα και η ανάδειξη Ελλήνων επαγγελματιών εντός και εκτός Ελλάδος μέσω δράσεων marketing. Μέσω σύντομων, αλλά πλήρως διαφανών, διαδικασιών, το ελληνικό Cash Rebate, το πρόγραμμα επιστροφής χρημάτων σε ποσοστό 35% των επιλέξιμων δαπανών για ελληνικές και διεθνείς οπτικοακουστικές παραγωγές (κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, ντοκιμαντέρ, animation και ψηφιακά παιχνίδια) είναι πλέον γεγονός. Μάλιστα, πριν ακόμα συμπληρωθεί το πρώτο έτος λειτουργίας του επενδυτικού αυτού κινήτρου, πάνω από 30 παραγωγές έχουν εγκριθεί να τύχουν της συγκεκριμένης υποστήριξης. Παράλληλα, ξεκινά το πρόγραμμα φορολογικής απαλλαγής σε ποσοστό 30% (Tax Relief), ενώ το ΕΚΟΜΕ υλοποιεί ήδη ένα φιλόδοξο πρόγραμμα με τίτλο «Εθνικό Δίκτυο Γραφείων Διευκόλυνσης Οπτικοακουστικών Παραγωγών (Film Offices)», με κύριο μέλημα την εξάλειψη των γραφειοκρατικών εμποδίων που συχνά συναντούν οι εταιρείες παραγωγής στην προσπάθειά τους να πραγματοποιήσουν γυρίσματα στην ελληνική επικράτεια (περιφέρειες και επιλεγμένους δήμους).
Σχετικά με τον αρχειακό πυλώνα, το ΕΚΟΜΕ αποσκοπεί στην υποστήριξη της καλλιτεχνικής δημιουργίας στον οπτικοακουστικό τομέα και της ενίσχυσης της ιστορικής μνήμης, του πολιτισμού και της επιστημονικής έρευνας. Με τη δημιουργία του Εθνικού Αποθετηρίου Οπτικοακουστικών Έργων, που έχει αναλάβει να εκπονήσει (έργο δομής, που περιλαμβάνει ένα πρότυπο Κέντρο Συντήρησης και Ψηφιοποίησης), το ΕΚΟΜΕ διασφαλίζει τη συλλογή, τη διαφύλαξη των πρωτότυπων μορφών, τη συντήρηση, την τεκμηρίωση και την εκμετάλλευση του συνόλου του οπτικοακουστικού αποθέματος της χώρας (ραδιόφωνο, τηλεόραση, κινηματογράφος, διαδίκτυο & νέα μέσα), μέσω της ψηφιοποίησης. Το Εθνικό Αποθετήριο του ΕΚΟΜΕ θα αποτελέσει ένα σημαντικό αναπτυξιακό έργο, που υποστηρίζει την εθνική οπτικοακουστική κληρονομιά (προερχόμενη από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, από φυσικά και νομικά πρόσωπα) και συγχρόνως την απαραίτητη προϋπόθεση για τη χάραξη μιας εθνικής πολιτικής για την ανάδειξή της και τη συμμετοχή της στον παγκόσμιο οπτικοακουστικό χάρτη.
Ο τρίτος πυλώνας σχετίζεται με την ανάπτυξη της Παιδείας στα Μέσα και την Πληροφορία. Για το ΕΚΟΜΕ, Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία σημαίνει την ικανότητα ορθής ανταπόκρισης των πολιτών στις προκλήσεις που θέτουν διαρκώς τα σύγχρονα πολυτροπικά μηνύματα. Περιλαμβάνει την υιοθέτηση μιας κριτικής στάσης απέναντι στο περιεχόμενο και τους μηχανισμούς λειτουργίας του οπτικού πολιτισμού και απαντά σε οιαδήποτε μορφή έκφρασης και επικοινωνίας στη σύγχρονη ψηφιακή εποχή. Αποτελεί το πλαίσιο στο οποίο αναπτύσσεται μια υγιής οπτικοακουστική και ψηφιακή αγορά προς μια ανταγωνιστική οικονομία της γνώσης. Μέσω της Παιδείας στα Μέσα και την Πληροφορία, οι πολίτες παύουν να είναι παθητικοί αποδέκτες των μηνυμάτων και υιοθετούν μια δραστήρια και κριτική στάση απέναντι σε αυτά, κάνοντας συνειδητές επιλογές και συμβάλλοντας στη διαμόρφωση ποιοτικού οπτικοακουστικού περιεχομένου, βασικού προαπαιτούμενου για μια ισχυρή οπτικοακουστική βιομηχανία.
Αναγνωρίζοντας ότι η εκπαίδευση των πολιτών στα οπτικοακουστικά μέσα και την επικοινωνία αποτελεί μια διαρκή, δυναμική και διαρκώς εξελισσόμενη διαδικασία, το ΕΚΟΜΕ στοχεύει να λειτουργήσει ως ένα δημιουργικό media hub, ένα εθνικό κέντρο στο πεδίο της κατάρτισης και διά βίου μάθησης στα οπτικοακουστικά, κινηματογραφικά και ψηφιακά δρώμενα της χώρας. Επιπλέον, μέσω της δημιουργίας του Εθνικού Αποθετηρίου, το ΕΚΟΜΕ θα διαθέτει έναν ακόμα ισχυρό βραχίονα, προκειμένου η Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία να συμβάλει στη βέλτιστη αξιοποίηση του οπτικοακουστικού και κινημα-τογραφικού πλούτου της χώρας, μέσω της πρόσβασης, μελέτης και αξιοποίησης των αρχείων για εκπαιδευτικούς σκοπούς και της παραγωγής πρωτογενούς και δευτερογενούς περιεχομένου.
Παρεμβάσεις του ΕΚΟΜΕ στην Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία
Το ΕΚΟΜΕ αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και υλοποιεί δράσεις και συνέργειες που προάγουν την Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία σε θεσμικό, κοινωνικό, πολιτικό και τεχνικό επίπεδο. Οι δράσεις αυτές στοχεύουν στην καλλιέργεια των κριτικών και επικοινωνιακών δεξιοτήτων των πολιτών σε όλα τα Μέσα και σε όλα τα περιεχόμενα επικοινωνίας. Επίσης, στοχεύουν στην προώθηση της επιστημονικής μελέτης και της εφαρμοσμένης έρευνας, όπως και στην παρακολούθηση των εξελίξεων στην οπτικοακουστική βιομηχανία και στον κλάδο της επικοινωνίας, σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο. Υπό το πνεύμα αυτό, το ΕΚΟΜΕ τον Οκτώβριο του 2018 κυκλοφόρησε την πρώτη Λευκή Βίβλο στην Ελλάδα για την Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία (https://www.ekome.media/educate/). H Λευκή Βίβλος, ένα policy paper χάραξης πολιτικής και στρατηγικής, θέτει το στίγμα του φορέα στον χώρο της εκπαίδευσης και λειτουργεί ως το εναρκτήριο λάκτισμα για την ανάπτυξη μιας έμπρακτης και εποικοδομητικής σχέσης με τη δημιουργική βιομηχανία.
Ωστόσο, το ΕΚΟΜΕ έχει προχωρήσει και σε μια άλλη σειρά δράσεων, με πολύπλευρη στόχευση. Συνοπτικά:
▶ Ενίσχυση του διεθνούς δημοσίου διαλόγου και των πολιτικών για την Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία, μέσω του νεοσύστατου δικτύου της UNESCO-GAPMIL European Sub-Chapter Mediterranean Group. Η διεθνής συμμαχία GAPMIL – Global Alliance for Partnerships on Media and Information Literacy της UNESCO είναι μια διακρατική εκπαιδευτική συμμαχία, με συμμετοχή πλέον των 600 μελών από 110 χώρες, με στόχο την από κοινού ανάπτυξη πρωτοβουλιών που καλλιεργούν δεξιότητες Παιδείας στα Μέσα και την Πληροφορία, υποστηρίζοντας την οικογένεια, το σχολείο, την κοινότητα και την κοινωνία.
Το 2018, το ΕΚΟΜΕ, ανέλαβε τον συντονισμό του πρώτου Ευρω-Μεσογειακού Παραρτήματος για την προώθηση των σκοπών της GAPMIL και την προβολή της Παιδείας στα Μέσα και την Πληροφορία στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και τη Νότια Ευρώπη. Σε εθνικό επίπεδο, η πρώτη δράση του δικτύου, που αφορούσε τη διοργάνωση επιμορφωτικής ημερίδας (28 Ιανουαρίου 2019) για τον μαθητικό διαγωνισμό «Η Ιστορία σου, είναι η Ιστορία της Πόλης σου» (σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας και την Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση), στέφθηκε με μεγάλη επιτυχία, καταγράφοντας τις υπαρκτές ανάγκες των εκπαιδευτικών της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στο πεδίο της οπτικοακουστικής παιδείας, έρευνας και οπτικοακουστικής τεκμηρίωσης.
▶ Ενημέρωση και ευαισθητοποίηση της κοινής γνώμης ως προς την υιοθέτηση μιας ηθικής και συνειδητής στάσης στην ψηφιακή εποχή μέσω ειδικών δράσεων δημοσιότητας και επικοινωνίας (πχ. εκστρατείες ενημέρωσης). Στο πλαίσιο αυτό, το ΕΚΟΜΕ συμμετέχει ενεργά στην 1η Ευρωπαϊκή Εβδομάδα για την Παιδεία στα Μέσα που διοργανώνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την ενίσχυση των κοινωνιών ενάντια στην παραπληροφόρηση και τη μελλοντική ενσωμάτωση της Παιδείας στα Μέσα στην αναθεωρημένη Οδηγία για τις Υπηρεσίες Οπτικοακουστικών Μέσων (2010/ΕΚ/ΕΕ).
▶ Σχεδιασμός, ανάπτυξη και εφαρμογή ερευνητικών και εκπαιδευτικών προγραμμάτων για τη διδασκαλία της Παιδείας στα Μέσα και την Πληροφορία στο σχολείο. Προς την κατεύθυνση αυτή, το ΕΚΟΜΕ συμμετέχει ενεργά σε μαθητικούς διαγωνισμούς, όπως ο διαγωνισμός «Σινεμά Διάβασες;» (http://cinemadiavases.blogspot.com/), καθώς επίσης και στο πρόγραμμα που έχει οργανώσει το Θεματικό Δίκτυο «Κινηματογραφική Εκπαίδευση» της Διεύθυνσης Π.Ε. Ανατολικής Θεσσαλονίκης (http://vm-dipe-a.thess.sch.gr/).
▶ Επιμόρφωση και διά βίου μάθηση εκπαιδευτικών, μαθητών και γονέων. Προς την κατεύθυνση αυτή, το ΕΚΟΜΕ έχει αναπτύξει συνεργασία με διεθνώς αναγνωρισμένους φορείς όπως το British Film Institute. Πρώτο δείγμα, η απόδοση στην ελληνική γλώσσα ενός Οδηγού και τριών εγχειριδίων κινηματογραφικής πρακτικής και ανάλυσης για τους εκπαιδευτικούς, με έμφαση στη διδασκαλία της κινηματογραφικής παιδείας (https://www.ekome.media/educate/). Επίσης, προγραμματίζεται η διοργάνωση επισκέψεων από σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στους χώρους του ΕΚΟΜΕ, όπου στελέχη του αναλαμβάνουν έμπρακτα να επιμορφώσουν το κοινό τόσο των μαθητών όσο και των εκπαιδευτικών για ζητήματα κινηματογραφικής παιδείας.
▶ Κατάρτιση και εκπαίδευση δημοσιογράφων, στελεχών, καλλιτεχνικών και τεχνικών ειδικοτήτων στα επαγγέλματα της τηλεόρασης, του κινηματογράφου και των Νέων Μέσων. Ως πρώτο δείγμα προσφοράς εξειδικευμένων προοπτικών απασχόλησης, το ΕΚΟΜΕ έχει ξεκινήσει συνεργασία με τα αμερικανικά κινηματογραφικά στούντιο Nu Boyana που εδρεύουν στη Βουλγαρία, για τη διοργάνωση μιας από κοινού πρακτικής άσκησης (internship) για νέους κινηματογραφιστές και τεχνικούς κινηματογράφου από την Ελλάδα, που επιθυμούν να αποκτήσουν την εμπειρία και την τεχνογνωσία λειτουργίας ενός οργανω-μένου κινηματογραφικού στούντιο.
▶ Προώθηση της επιστημονικής μελέτης και της εφαρμοσμένης έρευνας για την αποτύπωση του χάρτη της οπτικοακουστικής, κινηματογραφικής και ψηφιακής παιδείας. Το ΕΚΟΜΕ συνδράμει στη χαρτογράφηση του παγκόσμιου πεδίου της κινηματογραφικής παιδείας, ως επιστημονικός συνεργάτης του διεθνούς κινηματογραφικού δικτύου Fest of Fests (https://screenwiser.com/), συστήνοντας επί της ουσίας το πρώτο διεθνές ερευνητικό παρατηρητήριο για την εκπαίδευση στον κινηματογράφο. Παράλληλα, μέσω της συμμετοχής του στην έρευνα «Film Education: From Framework to Impact» του «Film Literacy Advisory Group», όπως και στην έρευνα «Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία στο ψηφιακό περιβάλλον» του Συμβουλίου της Ευρώπης, σφυγμομετρεί και αφουγκράζεται τις διεθνείς τάσεις, προκειμένου να υποστηρίζει την πολιτεία στη διαμόρφωση μιας σύγχρονης οπτικοακουστικής, εκπαιδευτικής και ψηφιακής πολιτικής.
▶ Υποστήριξη εκπαιδευτικών φορέων και φεστιβάλ για παιδιά, νέους, animation και ψηφιακά μέσα (gamification, serious games). Το ΕΚΟΜΕ έχει στηρίξει θεσμούς όπως το Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ολυμπίας για Παιδιά & Νέους, το Athens Games Festival και το Athens Agora Animasyros, με σκοπό την ενίσχυση της αγοράς και των επαγγελματικών δεξιοτήτων των νέων επαγγελματιών στα Μέσα.
▶ Παρουσία σε συνέδρια, εργαστήρια, επιστημονικές ομάδες εργασίας και ανάρτηση δημοσιεύσεων σχετικών με τα οπτικοακουστικά και ψηφιακά Μέσα. Τον Σεπτέμβριο του 2018 το ΕΚΟΜΕ υποστήριξε ενεργά το διεθνές συνέδριο δημοσιογραφίας AMIRetreat 2018 του Advanced Media Institute με τίτλο «Media, Polis, Agora, Journalism and Communication in the Digital Era» (27-29 Σεπτεμβρίου 2018) στη Θεσσαλονίκη. Το συνέδριο διερεύνησε τις προβληματικές προς μια ποιοτική δημοσιογραφία, οι οποίες συμπυκνώθηκαν σε έξι σχετικές προτάσεις. Η πρώτη από αυτές αφορά τον γραμματισμό στα Μέσα ως εργαλείο αυτοπροστασίας όχι μόνο των πολιτών, αλλά και των δημοσιογράφων, προκειμένου να οχυρωθούν έναντι στην εισβολή των ψευδών ειδήσεων σε όλες τις δημόσιες εκφάνσεις. Στο ίδιο πνεύμα, το ΕΚΟΜΕ συμμετείχε στην Παγκόσμια Εβδομάδα της UNESCO για την Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία, που διεξήχθη στις 24-31 Οκτωβρίου 2018 στη Λιθουανία, με θέμα τους ψηφιακούς πολίτες στις μηντιακά εγγράμματες κοινωνίες (https://en.unesco.org/globalmilweek2018). Τόσο μέσω της παρου-σίας στο συνέδριο αυτό της UNESCO, όσο και κατόπιν, μέσα από μια εκστρατεία ενημέρωσης από τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, το ΕΚΟΜΕ επεσήμανε την ανάγκη καλλιέργειας κριτικών και ψηφιακών δεξιοτήτων όλων των πολιτών, αρχής γενομένης από την παιδική ηλικία.
Είναι σαφές ότι η Παιδεία στα Μέσα και την Πληροφορία έχει μια δυναμική διάσταση, με το βλέμμα στραμμένο διαρκώς προς τις νέες προκλήσεις. Ως εκ τούτου, αποτελεί θεμελιώδες και αναντίρρητο συστατικό για την πολυφωνία στα Μέσα, αλλά και για μια πλουραλιστική κοινωνία. To ΕΚΟΜΕ, μέσα από τον εθνικό συντονισμό δράσεων στο πεδίο της εξοικείωσης, της διά βίου μάθησης και της εκπαίδευσης στα οπτικοακουστικά, κινηματογραφικά και ψηφιακά δρώμενα της χώρας, καλεί σε συνέργεια οργανισμούς, φορείς, ακαδημαϊκά ιδρύματα, επαγγελματικές ενώσεις και κάθε ενδιαφερόμενο από τον χώρο της οπτικοακουστικής και δημιουργικής βιομηχανίας, προκειμένου να συνδράμουν στην υλοποίηση μιας μακρόπνοης οπτικοακουστικής και ψηφιακής πολιτικής. Ταυτόχρονα, μέσα από την εκπαιδευτική του προσέγγιση, το ΕΚΟΜΕ εναρμονίζεται με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals) που θέτει η UNESCO μέχρι το 2030 για τη βελτίωση της ποιότητας της ανθρώπινης ζωής και την κοινωνική ευημερία: η καλλιέργεια των δεξιοτήτων της Παιδείας στα Μέσα και την Πληροφορία στοχεύει στην ελεύθερη, ισότιμη και προσβάσιμη ποιοτική εκπαίδευση, όπως και στη δημιουργική χρήση των Μέσων Επικοινωνίας για λιγότερες ανισότητες μεταξύ των πολιτών. Σε κάθε περίπτωση, για το ΕΚΟΜΕ ο στόχος παραμένει σταθερός: η διαμόρφωση «έξυπνων» θεατών – χρηστών – παραγωγών, που φέρουν μια συνειδητοποιημένη και κριτική κουλτούρα επεξεργασίας των οπτικοακουστικών, των ψηφιακών και εν γένει των πολιτισμικών προϊόντων.
*Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας ΑΕ (ΕΚΟΜΕ ΑΕ)