Η είδηση στην εποχή των έξυπνων μηχανών και η διαχείρισή τους από τους δημοσιογράφους

Πριν από μερικές εβδομάδες, η διαδικτυακή ενημερωτική πύλη BuzzFeed έβγαλε στη δημοσιότη­τα ένα βίντεο του τέως Προέδρου των ΗΠΑ, Barack Obama, στο οποίο ακούγεται να ξεστομίζει ανήκουστα λόγια που δεν συνάδουν καθόλου με τον χαρακτήρα του. Ωστόσο, το αξιοσημείωτο με το εν λόγω βίντεο δεν είναι πως ο Obama ξεστομίζει αυτά τα λόγια, αλλά κυρίως πως ουδέποτε δεν τα ξεστόμισε. Αντ’ αυτού, η μαγνητο­φωνημένη φωνή του ηθοποιούJordan Peele, που μιμείται τον Obama, τροφοδότησε έναν αλγόριθμο μηντιακής σύνθεσης, που παρήγαγε το βίντεο. Το αποτέλεσμα εμφανίζεται εκπληκτικά αυθεντικό. Και για του λόγου το αληθές, δείτε και μόνοι σας το βίντεο: https://www.youtube.com/watch?v=cQ54GDm1eL0

Τίποτε απ’ όσα παρακολουθούμε στο διαδίκτυο δεν είναι ακριβώς όπως φαίνεται· στην εποχή μας, μάλιστα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε. Χάρη σε μία γενιά νευ­ρωνικών δικτύων αλγορίθμων μηχανικής νοημοσύνης, συναρπαστικά, εντούτοις φανταστικά βίντεο, εικόνες, φωνές, και κείμενα μπορούν να συνθέσουν ένα προϊόν μυθοπλασίας. Εικόνες φανταστικών προσώπων μπορούν επαρκώς να προσομοιωθούν με υψηλό ρεαλισμό από τους υπολογιστές — τα συναισθήματα, η επιδερμίδα, η ηλικία και το φύλο τους επιλέγονται με το πάτημα ενός κουμπιού σε ένα μηχάνημα. Με την εφαρμογή μεταφο­ράς στιλ μπορεί κανείς να μορφοποιήσει το περιβάλλον μιας εικόνας, μετατρέποντας τον χειμώνα σε καλοκαίρι ή ένα ηλιόλουστο τοπίο σε βροχερό. Οι βιντεοσκοπημένες προβολές πολιτικών προσώπων μπορούν να παραχθούν με την ίδια ευκολία που κάποιος διαχειρίζεται μια μαριο­νέτα. Ομοίως, τα πρόσωπα μπορούν να μεταπηδήσουν από το ένα σώμα στο άλλο, δημιουργώντας την ευρέως διαδεδομένη μάστιγα των «deepfakes», υπονομεύοντας έτσι την υπόληψη, την ασφάλεια και το ιδιωτικό απόρ­ρητο. Νοσηρές καταστάσεις!

Ωστόσο, κατά έναν τρόπο, αυτή η αλματώδης τεχνο­λογική εξέλιξη θα μπορούσαν στην πραγματικότητα να ευνοήσει τους δημοσιογράφους — και ενδεχομένως να προσφέρει την ευκαιρία, ως άλλη χείρα καλής θελήσεως που οφείλουν να τείνουν οι τεχνολογικές πλατφόρμες στο καχύποπτο κοινό.

Ασφαλώς, οι φωτογραφίες παραποιούνται από την εποχή που εφευρέθηκε η επιστήμη της φωτογραφίας. Ακόμη και τα ΜΜΕ αποτελούν ένα ομοίωμα της πραγ­ματικότητας, στο οποίο κάθε επιλογή, επεξεργασία δεδομένων, ανάδειξη θέματος, κάθε γύρισμα του λόγου διαμορφώνει την ερμηνεία του κοινού για τα γεγονό­τα. Το καινοφανές σήμερα έγκειται στο γεγονός ότι οι συνδυασμοί αλγορίθμων για την επιλογή της είδησης διασπούν περαιτέρω οποιαδήποτε προσδοκία γνησιό­τητας αναφορικά με τα μαγνητοσκοπημένα μέσα, ενώ καθιστούν εφικτό ένα νέο φάσμα διεισδυτικότητας, προσαρμογής και ευκολίας χρήσης για τον καθένα, από κωμικούς μέχρι κατασκόπους. Τα ψεύτικα βίντεο μπο­ρούν να αναστατώσουν και να διαστρεβλώσουν τον σχηματισμό ορθής συλλογικής μνήμης γύρω από τα γεγονότα, και τα οπτικά τεκμήρια πιθανώς να χάσουν σε μεγάλο βαθμό την ισχύ τους, καθώς οι στρατηγικοί παραπληροφοριοδότες χρησιμοποιούν το φάσμα της τεχνολογίας για να υπονομεύσουν κάθε απόδοση της πραγματικότητας.

Τι συμβαίνει λοιπόν όταν το κοινό δεν μπορεί να εμπι­στευτεί πλέον κανένα μέσο που συναντά στο διαδίκτυο; Πώς μπορεί η κοινωνία να έχει τεκμηριωμένη αντίληψη των παγκόσμιων γεγονότων, όταν η σύνθεση αλγοριθ­μικών ψευδών ειδήσεων μπορεί με μεγάλη ευκολία να μολύνει τα ΜΜΕ;

Όσο απειλητικό κι αν φαντάζει το γεγονός αυτό, θα μπορούσε κάλλιστα να αποτελέσει σπουδαία ευκαιρία για την επάνοδο των συμβατικών, κυρίαρχων Μέσων επικοινωνίας. Μόλις το κοινό μάθει πως δεν μπορεί να εμπιστεύεται πλέον όσα βλέπει στο διαδίκτυο, προτιμό­τερο είναι ο ρόλος της έμπιστης τεκμηρίωσης και εξα­κρίβωσης της διαμεσολαβημένης αλήθειας να ανατεθεί σε ορισμένους ενδιάμεσους, παρά σε επαγγελματικά εκπαιδευμένους δημοσιογράφους με πρόσβαση σε προ­ηγμένα εγκληματολογικά εργαλεία ψηφιακής ανάλυσης. Προκειμένου να αδράξουν την ευκαιρία, οι δημοσιο­γράφοι αλλά και οι δημοσιογραφικοί οργανισμοί θα πρέπει να ακολουθήσουν στρατηγικές μεθόδους, όπως η εκπαίδευση στην ηλεκτρονική εγκληματολογική έρευ­να, η ανάπτυξη τεχνολογικών εργαλείων, η διαδικασία τυποποίησης και η διαφάνεια.

Ειδησεογραφικοί οργανισμοί και εκπαιδευτικά ιδρύ­ματα χρειάζεται να ενισχύσουν την κατάρτισή τους στις τεχνικές ηλεκτρονικής εγκληματολογικής έρευνας των ΜΜΕ. Υπάρχουν ενδείξεις παραποιημένων και συνθε­τικών Μέσων που το έμπειρο μάτι μπορεί να διακρίνει — για παράδειγμα, το βιβλίο του Hany Farid με θέμα την εγκληματολογική έρευνα οπτικού υλικού, προσφέρει ορισμένες εναλλακτικές. Στατιστική ανάλυση των χρω­μάτων των εικονοψηφίδων, των εντάσεων του φωτός και της κανονικότητάς τους πιθανώς να μαρτυρήσει επεξερ­γασία ή συρραφή εικόνων· αντανακλάσεις και χαρακτη­ριστικά που εξαφανίζονται ενδέχεται να αποκαλύψουν γεωμετρικές αποκλίσεις· και ο αισθητήρας θορύβου ή κάποια πλαστά αποτελέσματα συμπίεσης ενδέχεται επίσης να αποκαλύψουν στοιχεία. Στη βιντεοσκόπηση, τα στόματα των συνθετικών προσώπων ενδέχεται να τρεμοπαίζουν μερικές φορές ή να δείχνουν αφύσικα· τα μάτια ίσως παίρνουν το θολό βλέμμα των ζόμπι. Οι αλγόριθμοι δεν είναι τέλειοι, ωστόσο οι δημοσιογράφοι, όπως όλοι οι ερευνητές, έχουν ανάγκη από εκπαιδευμένα μάτια προκειμένου να αντιληφθούν τις ατέλειες.

Η εξέλιξη και η ένταξη υπολογιστικών εργαλείων εγκληματολογικής έρευνας είναι αναμφίβολα σημαντι­κά όσο και η εκπαίδευση στην εγκληματολογική έρευ­να των Μέσων. Ακόμη κι αν το συνθετικό περιεχόμενο μπορεί ενίοτε να ξεγελάει το ανθρώπινο μάτι, το στατι­στικό μάτι του αλγόριθμου της ηλεκτρονικής εγκλημα­τολογικής έρευνας πιθανώς να γνωρίζει πως πρόκειται για πλαστογραφία. Μία πρόσφατη ερευνητική μελέτη με τίτλο FaceForensics χρησιμοποιεί τη μηχανική νοημοσύ­νη για να ανιχνεύσει αν μία βιντεοσκόπηση προσώπων είναι αληθινή με ακρίβεια 98,1%. Μία άλλη προσέγγιση ανιχνεύει τη ροή του αίματος στο πρόσωπο του ατόμου που απεικονίζεται στο βίντεο, με σκοπό να παρατηρήσει αν οι εικονοψηφίδες γίνονται πιο κόκκινες περιοδικά, τις στιγμές που η καρδιά διοχετεύει αίμα. Το Εθνικό Ινστιτούτο Προτύπων και Τεχνολογίας (NIST) δραστη­ριοποιείται σε περαιτέρω έρευνες επί του αντικειμένου με το Media Forensics Challenge, και, πράγματι, δημο­σιεύονται ετησίως εκατοντάδες ερευνητικές διατριβές με θέμα την ψηφιακή εγκληματολογία.

Εντούτοις, ο μεγαλύτερος όγκος αυτής της τεχνολογί­ας απέχει μακράν από το σημείο να την καταστήσει προ­σιτή στο ευρύ κοινό και εύχρηστη στην εφαρμογή της για τη δημοσιογραφία. Ενώ υπάρχουν μερικά ολοκληρωμέ­να εργαλεία, όπως η πλατφόρμα InVid, η οποία στοχεύει στην επαλήθευση των Μέσων, οι περισσότερες μέθοδοι υπολογιστικής εγκληματολογίας βρίσκονται ακόμη σε προκαταρκτικά στάδια έρευνας που είναι, συνεπώς, μη προσβάσιμα στην καθημερινή ροή εργασιών των δημο­σιογράφων. Επομένως, απαιτείται περισσότερη δουλειά.

Επιπροσθέτως, εκτός από τους δημοσιογραφικούς οργανισμούς, και άλλες ομάδες έχουν ηθική υποχρέωση να αστυνομεύουν το υλικό ψεύτικων βίντεο. Ορισμένοι από τους έτερους ενδιαφερόμενους κατέχουν τις δικές τους ερευνητικές πηγές, μην κάνουμε λόγο για τις βαθιές τσέπες τους: οι πλατφόρμες πληροφόρησης, που συχνά καταλήγουν να φιλοξενούν συνθετικά Μέσα, θα μπο­ρούσαν να συνδράμουν στην εν λόγω δουλειά. Για παρά­δειγμα, εάν Facebook και YouTube ενσωμάτωναν τον αλγόριθμο FaceForensics, θα μπορούσαν να ανιχνεύσουν και να επισημάνουν εμφανώς ύποπτα βίντεο. Μια τέτοια ενέργεια θα αποτελούσε άλλο ένα σινιάλο για τους χρή­στες και τα μήντια ώστε να είναι επιφυλακτικοί για τη γνησιότητα κάποιου βίντεο, και ίσως καταδείκνυε την προθυμία των πλατφορμών τεχνολογίας να λειτουργή­σουν προς όφελος της κοινωνίας, αντί αποκλειστικά και μόνο να κυνηγούν βραχυπρόθεσμα οικονομικά κέρδη.

Προκειμένου να οικοδομηθεί η απαιτούμενη εμπι­στοσύνη, οι εν λόγω πλατφόρμες επιβάλλεται να είναι διαφανείς όσον αφορά τον όρο «επαλήθευση». Για παρά­δειγμα, αν η διαδικασία είχε ενσωματωθεί στο φίλτρο περιορισμένης πρόσβασης του YouTube, οι τελικοί χρή­στες θα μπορούσαν να ελέγξουν εάν τα επισημασμένα βίντεο έχουν αυτομάτως απομονωθεί. Και αν οι εταιρείες τεχνολογίας προσέφεραν δωρεάν αλγόριθμους εγκυρό­τητας των ΜΜΕ μέσω των API (Διεπαφών Προγραμμα­τισμού Εφαρμογών), οι δημοσιογράφοι δεδομένων θα μπορούσαν να ενσωματώσουν τις ενδείξεις επαλήθευ­σης στην ευρύτερη ροή των εργασιών τους με οποιοδή­ποτε τρόπο θεωρούν κατάλληλο, όπως πράττουν ήδη σε μεγάλο βαθμό για τις έως σήμερα κοινότοπες εργασίες τους, όπως η γεωκωδικοποίηση ταχυδρομικών διευθύν­σεων σε γεωγραφικές συντεταγμένες.

Πάρα ταύτα, οι τεχνικές της ψηφιακής εγκληματο­λογίας μπορούν να μας καθοδηγήσουν μόνο σ’ έναν περιορισμένο βαθμό. Είναι δύσκολες να εφαρμοστούν, απαιτούν υψηλή κατάρτιση για να ερμηνευθούν, συχνά δεν είναι αξιόπιστες και, όπως κάθε άλλη μορφή ασφά­λειας δικτύων και πληροφοριών, χρειάζεται συνεχή και διαρκή επαλήθευση και προσοχή. Ένα δεύτερο επίπεδο της εγκληματολογικής έρευνας εξετάζει προσεκτικά το συγκείμενο των Μέσων ως προς τη γνησιότητα: εάν η σύνθεση μίας εικόνας μπορεί να παραχθεί με τόση ευκο­λία, τα μεταδεδομένα περί του χρόνου, της τοποθεσίας, του κοινωνικού περιβάλλοντος, ή άλλα καθίστανται ολοένα και πιο σημαντικό να εξακριβώνονται ορθά. Εάν μία ύποπτη εικόνα μεταφορτωθεί από κάποιον λογαρια­σμό που δημιουργήθηκε μόλις χθες, και κατά πώς φαίνε­ται έχει λεγεώνες αυτοματοποιημένων ακολούθων, αυτό αποτελεί άλλη μία ένδειξη. Η ερμηνεία των συμφραζο­μένων για χάρη της ορθότητας, αποτελεί μία νέα μορφή ψηφιακού εγγραμματισμού, όπου οι δημοσιογράφοι θα χρειαστούν, και πάλι, εκπαίδευση, εξειδίκευση και εργα­λεία που θα τους βοηθούν στην κατανόηση αυτού του νεφελώδους περιβάλλοντος.

Όπως ακριβώς τα συστήματα επαλήθευσης των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης έχουν κωδικοποιηθεί και εφαρ­μόζονται από υπηρεσίες ασφαλείας όπως οι Storyful και Bellingcat — οι οποίες ακολουθούν αυστηρές διαδικασίες για να ελέγχουν τριπλά, να επιβεβαιώνουν και να τεκμηρι­ώνουν το περιεχόμενο και την προέλευσή του — οι δημο­σιογράφοι πρέπει να διευρύνουν και να κωδικοποιήσουν τη ροή των εργασιών τους προκειμένου να αξιολογήσουν αν μία εικόνα, βίντεο ή κείμενο είναι αποτέλεσμα κάποιας σύνθεσης αλγοριθμικών ψευδών ειδήσεων, κατασκευ­ασμένων βίντεο, κ.λπ. Οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί οφείλουν να επιτείνουν την προσοχή τους στη διαφάνεια της μεθόδου. Ισχυρές και τυποποιημένες διαδικασίες για τη διαλεύκανση και την αποκάλυψη συνθετικών Μέσων πρέπει να αναπτυχθούν και να δοθούν στη δημοσιότη­τα. Επιπλέον, οι ειδησεογραφικοί οργανισμοί χρειάζεται να δεσμευθούν δημοσίως να εφαρμόσουν πίστα όλα τα παραπάνω. Είναι θέμα εμπιστοσύνης. Ο κόσμος πιθανώς να συρρεύσει σε επώνυμα Μέσα, τα οποία γνωρίζει ότι ακολουθούν σχολαστικές και διεξοδικές διαδικασίες.

Εάν κανείς από εμάς δεν μπορεί να εμπιστευτεί ούτε τα ίδια του τα μάτια στο διαδίκτυο, ίσως μπορεί να ελπίσει πως κάποιο ΜΜΕ ακολουθεί αυστηρές διαδικασίες προ­κειμένου να εξασφαλίσει πως οτιδήποτε δημοσιεύει είναι πράγματι αξιόπιστο. Τα συνθετικά Μέσα θα μπορούσαν να αποτελέσουν απλώς εκείνο το κάτι που θα οδηγήσει το κοινό πίσω στην αγκαλιά των κυρίαρχων συμβατικών ειδησεογραφικών οργανισμών.