του Α.Δ. Παπαγιαννίδη*
Επειδή η συζήτηση για την αντιπαράθεση της Δύσης με την Κίνα – ειδικά τώρα, που αυτή έχει καταγραφεί με τη συνάντηση Σι Τζινπίνγκ (το Σι επίθετο και το Τζινπινγκ επώνυμο, όμως έτσι το καταγράφουν οι Κινέζοι) και Βλαντίμηρ Πούτιν στο Πεκίνο και με την κοινή τους εναντίωση στην προοπτική επέκτασης του ΝΑΤΟ: αφορμή της συνάντησης οι Χειμερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες, όμως ουσιαστικό φόντο η συνεχιζόμενη ουκρανική κρίση – λαμβάνει όλο και βαθύτερες διαστάσεις, ας συνεισφέρουμε κάτι που ίσως θα άξιζε να προσεχθεί. Και αναλυθεί περαιτέρω.
Έχουμε στα ελληνικά την έννοια της «κρίσης», προερχόμενης από το «κρίνω». Είναι η κρίση μια στιγμή/μια φάση τομής στον χρόνο και στην εξέλιξη των πραγμάτων που, κυριολεκτικά, κρίνει τη συνέχεια, τη σύνδεση με ό,τι προηγήθηκε και την υπό πίεση διαμόρφωση των μελλούμενων. Πέρασε η λέξη και η έννοια ως crisis/crise/Krise στις λατινογενείς και της γερμανικής προέλευσης γλώσσες και στην επιστημονική ορολογία, με την πολιτική επιστήμη – αλλά και την οικονομική συζήτηση, τη διεθνοπολιτική αντίστοιχη – να διατηρούν την έννοια, παίζοντας ενδεχομένως με αποχρώσεις.
Από κανενός/καμιάς την προσοχή δεν έχει διαφύγει η συνηθισμένη πλέον έκφραση «κάθε κρίση αποτελεί και μια ευκαιρία», ακόμη και στην αιχμηρότερη/προτρεπτική της εκδοχή: «μην επιτρέψουμε στην κρίση αυτή να μην γίνει ευκαιρία!» (Το τελευταίο άνθισε παρ’ ημίν με την οικονομική/κοινωνική κρίση των Μνημονίων). Πλην όμως, αν πάει κανείς στα Κινεζικά/Μανδαρίνικα και δει πώς συντίθεται η έννοια wēijī που υποδηλώνει την κρίση/crisis, βρίσκει το (wēi) 危 =κίνδυνος, να ακολουθείται από το (jī) 机=ευκαιρία. Με άλλα λόγια, η ίδια η υποδήλωση της κρίσης φέρνει μαζί της και τον κίνδυνο και την ευκαιρία. Εκεί δηλαδή που ο Δυτικός θυμοσοφεί «μην αφήσουμε μια κρίση να μην λειτουργήσει ως ευκαιρία», ο Κινέζος την εκφράζει ήδη την κρίση ως εξαρχής συνδέουσα σε μια έννοια κίνδυνο και ευκαιρία.
Όταν όμως αναζητήσει κανείς το αντίστοιχο του «κρίσιμου»/του critical, που αποτελεί την εννοιολογική συνέχεια της συζήτησης αυτής, βρίσκεται μπροστά σε εμπόδιο. Η Κινεζική λέξη έχει διαφορετικές αποδόσεις αναλόγως με το τι είναι εκείνο που βρίσκεται σε κρίσιμη κατάσταση. Σε μια σοβαρή/βαριά αρρώστια είναι yánzhòng 严重, ένα κλικ πιο πάνω η λέξη είναι wēijí 危急 (προφέρεται ακριβώς όπως η κρίση με μόνη διαφορά ότι ο τόνος στο τζι ανεβαίνει αντί να είναι επίπεδος, -αυτό είναι το μεγάλο θέμα στην εκμάθηση της γλώσσας- αλλά βέβαια γράφεται διαφορετικά διότι τώρα το δεύτερο μέρος έχει να κάνει με το επείγον του πράγματος). Εδώ λοιπόν έχουμε wēi 危=κίνδυνος ενώ jí 急 = επείγον, πιεστικό. οπότε το νόημα προκύπτει «κίνδυνος: κάτι πρέπει να γίνει άμεσα»
Στο μέτρο που αυτές οι βαθύτερες δομές της γλώσσας, δηλαδή της έκφρασης των εννοιών, έρχονται και υποδηλώνουν την πρόσληψη των ίδιων των εννοιών από την κουλτούρα και την προσέγγιση των δυο κόσμων όσον αφορά τις έννοιες της κρίσης και της κρισιμότητας. στο μέτρο επίσης που οι δυο αυτοί κόσμοι τείνουν να εγκατασταθούν σε ένα καθεστώς διήκουσας κρίσης, θα άξιζε να κάνουμε δυο βήματα πίσω. Και να ξαναδούμε πώς ενσωματώνεται η ίδια η έννοια της κρίσης στην προσέγγισή τους στα πράγματα.
—-
(*) Το τόλμημα της προσέγγισης των κινεζικών λέξεων (και δομών έκφρασης, αλλά και τι αυτές οι δομές έκφρασης αποτυπώνουν ως προσέγγιση στα πράγματα…) έγινε σε συνεργασία και συζήτηση με την Αλεξάνδρα Παπαργυρίου, των Μεταμεσονύκτιων Εκδόσεων, η οποία άλλωστε διαθέτει την έκθεση στα κινεζικά.