Οι τεράστιοι κίνδυνοι μετατρέπουν τους πολεμικούς ανταποκριτές σε μηχανές μετάδοσης ανεπιβεβαίωτων ειδήσεων
ΤΟΥ ABDUL MUJEEB KHALVATGAR*
Το Αφγανιστάν αποτελεί ξεκάθαρα ζώνη σύγκρουσης και είναι σαφώς μία πολύ επικίνδυνη, σκληρή και επίπονη περιοχή για δημοσιογράφους. Με βάση τον Nai-Supporting Open Media, έναν μη κυβερνητικό οργανισμό που δραστηριοποιείται στη χώρα αυτή στον τομέα της υποστήριξης και υπεράσπισης των Μέσων ενημέρωσης και της ανάπτυξης σχετικών με την επικοινωνία δεξιοτήτων, περισσότεροι από εβδομήντα (70) δημοσιογράφοι και εργαζόμενοι στα Μέσα ενημέρωσης έχουν χάσει τη ζωή τους στη χώρα από το 2001 και μετά.
Οι δυσκολίες και ο κίνδυνος κάποιες φορές μετατρέπουν τους πολεμικούς ανταποκριτές σε μηχανές, οι οποίες μεταδίδουν αφιλτράριστα πληροφορίες χωρίς να προηγηθεί ανάλυση των δεδομένων μέσα από μεθοδική αξιολόγηση. Ως εκ τούτου, οι πολεμικοί ανταποκριτές συχνά χάνουν το νόημα της εργασίας τους και γίνονται γρανάζι μιας μηχανής. Σε μια ιδεαλιστική και πολύ αισιόδοξη κατάσταση, εάν οι πολεμικοί ανταποκριτές δεν μεταλλαχθούν σε εργαλείο που απλώς μεταφέρει δεδομένα – και ουσιαστικά μόνο δεδομένα, όχι πληροφορίες σχετικές με τα γεγονότα – τότε η εργασία τους θα κατευθύνεται κυρίως από μια αίσθηση περιπέτειας και άλλα εξωτικά συναισθήματα.
Δεν εννοώ πως οι δημοσιογράφοι βασίζονται στην εσωτερική τους επιθυμία για αναζήτηση μίας εξωτικής περιπέτειας ούτε ότι αποτελούν απλώς ένα τμήμα μιας μηχανιστικής διαδικασίας μετάδοσης δεδομένων. Θέλω μόνο να τονίσω πως οι συγκρούσεις στο Αφγανιστάν και η μακρά διάρκειά τους κατηύθυναν τους δημοσιογράφους να λειτουργούν ως απλά εργαλεία αναμετάδοσης στοιχείων, εκτός της περίπτωσης που αυτοί κάνουν ρεπορτάζ επειδή θέλουν να ζήσουν την περιπέτεια.
Τα Μέσα ενημέρωσης και οι δημοσιογράφοι σε μία χώρα πρέπει να αποτελούν τα δυναμικά εκείνα στοιχεία που θα ενημερώνουν το κοινό για το τι συμβαίνει και παράλληλα θα το πληροφορούν αν υφίσταται κάποιου είδους σχέση μεταξύ των ίδιων και της κατάστασης που μεταφέρουν ή καλύπτουν.
Αυτό θα πρέπει να γίνεται κατά τη διάρκεια της αναμετάδοσης από τη ζώνη σύγκρουσης. Όμως, είναι κάτι που δεν συμβαίνει στην περίπτωση του Αφγανιστάν. Δεν υπάρχει ισορροπία μεταξύ του ρεπορτάζ και της απαραίτητης ανάλυσης των πληροφοριών κατά την κάλυψη μίας διαμάχης. Για να γίνουν κατανοητές οι συνέπειες αυτής της κατάστασης χρειάζεται χρόνος και όταν γίνουν αντιληπτές οι συνέπειες, ειδικά στα νότια και ανατολικά μέρη της χώρας όπου οι συγκρούσεις είναι συνεχείς και αδιάκοπες, ή στα μέρη που ορίζονται ως ζώνες σύγκρουσης, θα οδηγήσουν στο σκεπτικό ότι η κάλυψη της διαμάχης στο Αφγανιστάν δεν είναι δίκαιη. Ή ότι η κάλυψη απαιτεί περισσότερες δεξιότητες από εκείνους που αναλαμβάνουν να κάνουν το ρεπορτάζ.
Για την κάλυψη και αναμετάδοση των συγκρούσεων είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αξιολογούνται τα δεδομένα πριν την καταγραφή τους. Η αντικειμενική κατανόηση της ιστορίας και των δεδομένων είναι δυνατή μέσα από τη γνώση των νόμων και των κανόνων, καθώς και των παραδόσεων και ιδιαίτερων συνθηκών που ισχύουν στη χώρα την οποία καλύπτει το ρεπορτάζ.
Πραγματικά, θεωρώ ότι το ρεπορτάζ από ζώνες σύγκρουσης και η αναμετάδοση των γεγονότων δεν απαιτεί μόνο δημοσιογραφικές δεξιότητες, όπως με ποιον τρόπο θα συνταχθεί η αναφορά, πώς θα γίνει η επιμέλεια του κειμένου ή η δημοσί ευσή του, τηλεοπτικά ή εγγράφως, αλλά απαιτούνται και άλλες ικανότητες, όπως η συνολική αφομοίωση μίας κατάστασης και των ιδιαίτερων συνθηκών που την αφορούν, αλλά και ο τρόπος ανάλυσης μίας ιστορίας, προτού αυτή μεταδοθεί στο κοινό.
Η δημοσιογραφία θεωρείται σημαντικό συστατικό των εξελίξεων. Όσον αφορά το Αφγανιστάν, εάν ορίσουμε τις εξελίξεις στο πλαίσιο του υπερκερασμού των συγκρούσεων και της προσέγγισης της ειρήνης και της σταθερότητας, τότε η δημοσιογραφία και τα Μέσα ενημέρωσης μπορούν να παίξουν ζωτικό ρόλο. Όμως, εάν ο δημοσιογράφος απλώς μεταδίδει στοιχεία ή εάν απλώς καλύπτει τα γεγονότα χάριν της δικής του περιπέτειας, τότε δεν υπάρχουν και πολλά περιθώρια να διαδραματίσει αυτόν τον κρίσιμο ρόλο. Τα Μέσα ενημέρωσης θα έχουν έτσι παθητική λειτουργία μέσα στην κοινωνία και όχι τη δυναμική λειτουργία που μπορούν και οφείλουν να αναλάβουν. •
* Δημοσιογράφος με έδρα την Καμπούλ και ακτιβιστής των Μέσων Ενημέρωσης. Διαχειρίζεται το Nai, προβεβλημένος συμβουλευτικός οργανισμός για τα Μέσα στο Αφγανιστάν.
