του Μιχάλη Παναγιωτάκη
Το εν εξελίξει πραξικόπημα στη Βολιβία εναντίον του τετράκις επανεκλεγέντα Προέδρου της χώρας Έβο Μοράλες, έχει ήδη μετρήσει τη στιγμή που γράφεται αυτό το κείμενο 30 δολοφονημένους από τον στρατό και την αστυνομία που στηρίζει το πραξικόπημα. Πρόκειται για προαναγγελθείσα εξέλιξη: ο ίδιος ο Έβο Μοράλες προείδε λίγες μέρες πριν τις εκλογές το επικείμενο πραξικόπημα. Η αντιπολίτευση άλλωστε ξεπατίκωσε την μεθοδολογία της Βενεζουελάνικης αντιπολίτευσης: άρνηση αποδοχής εκλογικού αποτελέσματος, όσο εξωφρενική και να είναι, μαζικά στους δρόμους οι μεσαίες τάξεις με την ενθάρρυνση των μίντια, εκμετάλλευση τοπικιστικών κινήσεων και αντιθέσεων, οικονομικός εκβιασμός των λαϊκών τάξεων μέσω αμερικανικών επίσημων κυρώσεων και ανεπίσημου σαμποτάζ, μιντιακή μονοφωνία εναντίον του «αυταρχικού¨καθεστώτος» που παραδόξως ανέχεται όλα τα μεγάλα ιδιωτικά ΜΜΕ να του κάνουν πόλεμο, και αναμονή για κάποια αλλαγή σκυτάλης, για κάποια προσωρινή αδυναμία των λαϊκών πολιτικών δυνάμεων που θα επιτρέψει το σχέδιό της να μπει σε εξέλιξη. Η μέγιστη διαφορά με τη Βενεζουέλα ήταν φυσικά η μη – διάθεση τήρησης της συνταγματικής νομιμότητας από τον στρατό της Βολιβίας…
Έτσι λοιπόν συνέβη και ο Έβο Μοράλες, έχοντας συναινέσει σε μια άνευ αντικειμένου επανάληψη των εκλογών (με βάση τις «καταγγελίες» της αντιπολίτευσης, οι ψήφοι που ήταν υπό αμφισβήτηση δεν επαρκούσαν για να αλλάξουν το αποτέλεσμα με κανέναν ουσιώδη τρόπο) αναγκάστηκε στις 11 Νοεμβρίου του 2019 να παραιτηθεί, υπό τις έμμεσες απειλές του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων της χώρας. Είχαν προηγηθεί 19 ημέρες βίαιων διαδηλώσεων της αντιπολίτευσης κυρίως στο προπύργιο της αντιπολίτευσης, την Σάντα Κρους και τις πιο εύπορες περιοχές της πρωτεύουσας Λα Πας, της Κοτσαμπάμα κτλ, στις οποίες συμμετείχαν ανοιχτά φασιστικές ομάδες και παρακρατικοί, που άσκησαν κτηνώδη βία εναντίον των οπαδών του Μοράλες με συμβολικό της κατάστασης το λιντσάρισμα της δημάρχου της μικρής πόλης Βίντο, Πατρίσια Άρσε, εκλεγμένης με το MAS, το κόμμα του Έβο, από εξαγριωμένα πλήθη οπαδών της αντιπολίτευσης οι οποίοι την κούρεψαν, την έβαψαν με μπογιά και την έσυραν στους δρόμους της πόλης, αφού την ανάγκασαν να υπογράψει την παραίτησή της. Η κατάσταση αυτή τη στιγμή είναι έκρυθμη, η «προσωρινή μεταβατική κυβέρνηση» υπό την κ. Ζανίν Άνιες ρίχνει λάδι στην φωτιά, και ο στρατός κλήθηκε να αντιμετωπίσει την λαϊκή αντίσταση και βαράει στο ψαχνό…
Σήμερα όμως για να επιτύχει ένα πραξικόπημα και να διεκδικήσει την διεθνή νομιμοποίηση αλλά και να αρνηθεί πως είναι πραξικόπημα, δεν χρειάζεται να καταλάβει απλά τους πομπούς της τηλεόρασης. Χρειάζεται να καλλιεργήσει ένα συμβατό αφήγημα και στο διαδίκτυο. Με δεδομένο ότι η αμφισβήτηση των αριστερών κυβερνήσεων της Λατινικής Αμερικής προέρχεται δυσανάλογα πολύ από μια μειοψηφική, αλλά σχετικά καλλιεργημένη μεσαία τάξη με πολύ συγκεκριμένη καταγωγή (δυσανάλογα πάλι ευρωπαϊκή σε σχέση με τον γενικό πληθυσμό), και επειδή πρόκειται για την τάξη που έχει και τις τεχνολογικές δεξιότητες, και τα μέσα, αλλά και την πρόσβαση σε ικανοποιητικά ως τέλεια αγγλικά, ούτως ή άλλως η διεθνής (αγγλόφωνη) εικόνα από την Βολιβία στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης είναι, δυσανάλογα με τα εκλογικά αποτελέσματα, εναντίον του Έβο. Αλλά στο Twiitter δεν εμφανίστηκε απλά μια αυθόρμητη κίνηση αγακαντισμένων βολιβιανών μεσοαστών.
Μια μέρα πριν το πραξικόπημα π.χ. ήδη άρχιζαν να εμφανίζονται χιλιάδες λογαριασμοί στο twitter, πέραν των επισήμων της αντιπολίτευσης, οι οποίοι διέδιδαν το μήνυμά τους: “#BoliviaNoHayGolpe” (“Στη Βολιβία δεν έχει πραξικόπημα») ή σε άπταιστα αγγλικά “Friends from everywhere, in Bolivia there was NO COUP” («φίλοι απανταχού, στην Βολιβία ΔΕΝ ΥΠΗΡΞΕ ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ»). Οι περισσότεροι εξ αυτών ήταν λογαριασμοί με όνομα τύπου “@maria8734765” με έδρα στις ΗΠΑ, με καμιά δεκαριά followers το πολύ και αντίστοιχα follows στο twitter και που είτε φτιάζτηκαν λίγες μέρες πριν το πραξικόπημα, ή πρόκειται για χρόνια αδρανοποιημένους λογαριασμούς που ξαφνικά ενεργοποιήθηκαν…
Ο Χουλιάν Μαθίας Τοβάρ, υπεύθυνος δικτύων του Ισπανικού Κόμματος Podemos, ανέλυσε τα δίκτυα που κινητοποιήθηκαν στο twitter στο πραξικόπημα, γύρω από τον ζάπλουτο, ακροδεξιό, φονταμενταλιστή ηγέτη της αντιπολίτευσης Λουίς Φερνάντο Καμάτσο. Ο Τοβάρ εξηγεί πως παράλληλα με το πολιτικό πραξικόπημα ανατροπής του Έβο Μοράλες, υπήρξε ένα πραξικόπημα δικτυακής απάτης περί τον λογαριασμό του Καμάτσο. Δημιουργήθηκαν περί τους 60.000 ψευδείς λογαριασμούς στο twitter προκειμένου να επηρεάσουν την κοινή γνώμη στη Βολιβία και στο εξωτερικά και να διαδώσουν πλαστές ειδήσεις. Η προεργασία είχε αρχίσει ήδη από βδομάδες, με κατασκευασμένες στο Photoshop πλαστές εικόνες που κυκλοφορούσαν διάφορα μέλη του δικτύου του Καμάτσο:

Η πλαστή φωτογραφία του Ένο με Εσκομπάρ και Ελ Τσάπο, που κυλοφορούσαν οι ακροδεξιοί πραξικοπηματίες πριν το πραξικόπημα
Εκεί που το πράγμα απογειώνεται όμως είναι από τις αρχές Νοεμβρίου, μια-δυο εβδομάδες μετά τις εκλογές της 20ης Οκτωβρίου στη Βολιβία. Ο Τοβάρ παρουσιάζει το γράφημα των ακολούθων του Καμάτσο

Εξέλιξη των followers του L.F. Camacho, αρχιπραξικοπηματία και ακροδεξιού φονταμενταλιστή: Μέσα σε τρεις ημέρες πήγε από 1700 followers, στους 130 χιλιάδες…
… και της μετέπειτα μεταβατικής «Προέδρου» Άνιες:

Αύξηση κατά τρεις τάξεις μεγέθους των followers της “προέδρου” της Βολιβίας Άνιες, μέσα σε λίγες ημέρες
Οι λογαριασμοί εκτοξεύονται σε αριθμό ακολούθων: πάνε από τους ~1000 σε ~100.000+ σε ελάχιστες ημέρες. 50.000 από τους νέους λογαριασμούς ακολούθων του Καμάτσο είναι λογαριασμοί φτιαγμένοι μέσα στο πρώτο δεκαπενθήμερο του Νοεμβρίου και φτιαγμένοι επί τούτου, και αντίστοιχα 40.000 της Άνιες. Η ένωση των συνόλων των πλαστών ακολούθων (fake accounts) φτάνει τις 68.000. Και κατά τον Τοβάρ, είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Σε δεύτερο νήμα στο twitter ο Τοβάρ αποκαλύπτει ακόμα περισσότερα για τον στρατό των φιλοπραξικοπηματικών μποτς στο twitter: σχεδόν 100.000 πρόσφατα φτιαγμένοι λογαριασμοί-ρομπότ μετέχουν στην αναπαραγωγή των μηνυμάτων υπέρ του πραξικοπήματος και εναντίον του Μοράλες. Το πιο ενδιαφέρον: ένας βολιβιανής καταγωγής αξιωματικός του αμερικανικού στρατού είναι εκείνος που έχει κάνει με μηχανικό τρόπο τα περισσότερα RT (επαναναρτήσεις) σε κάθε αντι-εβο τουίτ που δημοσιεύεται στο twitter. Ακόμα πιο ενδιαφέρον: ο αριθμός των RT είναι τέτοιος (14000 σε 4 ημέρες) που κανονικά θα έπρεπε να το κόψει το ίδιο το Twitter, που υποτίθεται πως ελέγχει τις μαζικές μηχανικές δημοσιεύσεις και αναδημοσιεύσεις στην πλατφόρμα του. Είναι σχεδόν βέβαιο πως ένας κοινός λογαριασμός που έκανε έστω και το ένα εκατοστό των RT, αυτόματα, που έκανε ο αμερικανός κυβερνομαχητής, θα είχε μπλοκαριστεί από την υπηρεσία κοινωνικής δικτύωσης πού γρήγορα. Γιατί δεν συνέβη αυτό τώρα; Εικάζει κανείς πως έχει να κάνει με την διευκόλυνση που μονίμως κάνει το twitter στις αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες κάθε είδους…
[Ο γράφος με τις δικτυακές συνδέσεις του αντι-Έβο twitter, ανθρώπων και μηχανών, βρίσκεται στην κορυφή της σελίδας[
Αξίζει να σημειωθεί πως στην αρχή της χρονιάς στην Βενεζουέλα, υπήρξε επίσης αποκάλυψη ενός συντονισμένου δικτύου αυτοματοποίησης μηνυμάτων και πλαστών λογαριασμών στην Βενεζουέλα (μεγαλύτερης ακόμα κλίμακας και πιο καλά οργανωμένο), Άλλωστε δεν έχουν περάσει πολλά χρόνια που το Bloomberg αποκάλυπτε την ιστορία του Αντρές Σεπούλβεδα, ακροδεξιού ηλεκτρονικού επηρεαστή εκλογικών αποτελεσμάτων σε όλη την Λατινική Αμερική, που τελικά νόθευσε τις λάθος εκλογές για κάποιον πελάτη του και βρέθηκε στην φυλακή.
Ο πόλεμος της πληροφόρησης και της παραπληροφόρησης μαίνεται. Η μία πλευρά έχει χρήματα, έχει τεχνολογία, έχει τις ίδιες της υπηρεσίες κοινωνικής δικτύωσης στην δούλεψή της.