του Κωνσταντίνου Αλεξανδρόπουλου*
Η 6η Ιανουαρίου 2021 θα μείνει στην ιστορία, εξαιτίας, όχι μόνο, της πρωτοφανούς εισβολής διαδηλωτών στο κτίριο του αμερικανικού Καπιτωλίου, αλλά και λόγω των υπαρξιακών ερωτημάτων που έθεσε ως προς την πολιτική κατάσταση στις Ηνωμένες Πολιτείες και το μέλλον των δυτικών δημοκρατικών θεσμών εν γένει.
Το χρονικό των γεγονότων
Όλα ξεκίνησαν από την ομιλία του Ντόναλντ Τραμπ στην περιοχή του πάρκου Ellipse κοντά στον Λευκό Οίκο. Ο απερχόμενος Αμερικανός Πρόεδρος υποστήριξε για ακόμη μία φορά πως οι Δημοκρατικοί διέπραξαν νοθεία και προέτρεψε τους οργισμένους υποστηρικτές του να συγκεντρωθούν μπροστά από το Καπιτώλιο, όπου την ίδια ώρα διεξαγόταν η συνεδρίαση για την επικύρωση του αποτελέσματος των εκλογών στις ΗΠΑ και τη νίκη του Τζο Μπάιντεν.
Λίγη ώρα μετά εκατοντάδες διαδηλωτές όρμησαν προς το Καπιτώλιο και ενεπλάκησαν σε επεισόδια με την αστυνομία. Η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο, όταν μεγάλος αριθμός διαδηλωτών εισέβαλε στο κτίριο, αναγκάζοντας σε φυγή τους γερουσιαστές, που εκείνη την ώρα συνεδρίαζαν για την επικύρωση του εκλογικού αποτελέσματος. Οι διαδηλωτές συγκρούστηκαν με τους αστυνομικούς, ενώ δεν έλειψαν και βανδαλισμοί αιθουσών στο εσωτερικό του κτιρίου.
Λίγο μετά την εισβολή, ο Μάικ Πενς έδωσε εντολή να συγκεντρωθεί η Εθνοφρουρά στο Καπιτώλιο, ώστε να προστατευτεί το κτίριο και τα μέλη της Γερουσίας, κάτι που οδήγησε στη διακοπή της διαδικασίας επικύρωσης του αποτελέσματος. Συνολικά, πραγματοποιήθηκαν 52 συλλήψεις, ενώ τέσσερις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους.
Η οπτική των Μέσων
Όπως είναι φυσικό οι εικόνες από τις ταραχές στην Ουάσιγκτον έκαναν γρήγορα τον γύρο του κόσμου, κυριαρχώντας στη θεματολογία των διεθνών και εγχώριων ΜΜΕ για αρκετές ημέρες μετά τα συμβάντα αυτά καθαυτά.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ωστόσο, παρουσιάζει η στάση που τήρησαν τα αμερικανικά ΜΜΕ απέναντι στα γεγονότα, ιδιαιτέρως αν ιδωθεί υπό το πρίσμα της θεωρίας της επαλληλίας κομματικού-επικοινωνιακού συστήματος (media party parallelism), σύμφωνα με την οποία τα Μέσα ενημέρωσης ευθυγραμμίζονται με τις επιταγές του κομματικού συστήματος και αναπαράγουν τα μηνύματά του[1].
Ξεκινώντας με τα φιλικά προς τους Δημοκρατικούς ΜΜΕ, δεν προκαλεί έκπληξη το γεγονός πως τα δημοσιογραφικά πυρά στρέφονται ευθέως κατά του Ντόναλντ Τραμπ, τον οποίο θεωρούν ως άμεσο υποκινητή των επεισοδίων με απώτερο φυσικά σκοπό την ανατροπή του αποτελέσματος των προεδρικών εκλογών του περασμένου Νοεμβρίου[2].
Την άποψη αυτή, όμως, συμμερίστηκαν και τα λεγόμενα συντηρητικά αμερικανικά Μέσα, ορισμένα εκ των οποίων δεν δίστασαν μάλιστα να χαρακτηρίσουν την εισβολή ως «εγχώρια τρομοκρατική επίθεση», καταδεικνύοντας και αυτά με τη σειρά τους τον Τραμπ ως «τον εγκέφαλο πίσω από τις επιθέσεις»[3].
Η παραπάνω οπτική δεν φάνηκε εντούτοις να υιοθετείται από τα επίσημα στελέχη του ρεπουμπλικανικού κόμματος. Ήδη από τις πρώτες ώρες μετά τις βίαιες αναταραχές ορισμένοι έσπευσαν να δικαιολογήσουν τα γεγονότα ως «ατυχή περιστατικά εν μέσω του τεταμένου κλίματος της στιγμής», ενώ άλλοι τα αντιπαρέβαλαν με τα επεισόδια που ακολούθησαν τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ και το ξέσπασμα του κινήματος «Black Lives Matter» ένα χρόνο πριν[4].
Διαφαίνεται, επομένως, μία ξεκάθαρη ρήξη μεταξύ συντηρητικών ΜΜΕ και του ρεπουμπλικανικού κομματικού συστήματος, με τα ΜΜΕ να προκρίνουν τον ρόλο τους ως εγγυητές των δημοκρατικών θεσμών απέναντι στην αυθαιρεσία της εκτελεστικής εξουσίας, υπερβαίνοντας στη βάση αυτή τις στενές ιδεολογικές τους τοποθετήσεις.
Μια δεύτερη ανάγνωση της παραπάνω ρήξης θα μπορούσε να αφορά το διαφαινόμενο χάσμα μεταξύ της εκλογικής βάσης των Ρεπουμπλικάνων, η οποία συσπειρώνεται όλο και περισσότερο γύρω από το πρόσωπο και τις «αξίες» που πρεσβεύει ο Ντόναλντ Τραμπ, και των οικονομικών και επιχειρηματικών ελίτ, που διαχρονικά υποστήριζαν το ρεπουμπλικανικό κόμμα και οι θέσεις των οποίων εκφράζονται από τα συστημικά συντηρητικά ΜΜΕ.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, το γεγονός πως από την αρχή της προεκλογικής του δραστηριότητας το 2016 και καθ’ όλη τη διάρκεια της προεδρίας του ο Ντόναλντ Τραμπ επέλεξε την άμεση επικοινωνία με το κοινό του μέσω Twitter, ενώ όταν το δημοφιλές κοινωνικό δίκτυο αποφάσισε την κατάργηση του λογαριασμού του με την κατηγορία της υποκίνησης βίαιων πράξεων την επαύριον των επεισοδίων[5] προχώρησε στη δημιουργία προσωπικής ιστοσελίδας, όπου εκτίθεται το έργο της προεδρικής του θητείας[6].
Η επόμενη ημέρα
Τρεις και πλέον μήνες από τα γεγονότα στο Καπιτώλιο και με τη μετάβαση της αμερικανικής ηγεσίας να έχει ολοκληρωθεί χωρίς περαιτέρω παρατράγουδα, η επιρροή του Ντόναλντ Τραμπ στους κόλπους του ρεπουμπλικανικού κόμματος παραμένει ισχυρή παρά την εκλογική του ήττα, κάτι που διεφάνη, άλλωστε, ξεκάθαρα με την απαλλαγή του ένα περίπου μήνα μετά τα επεισόδια από την αμερικανική Γερουσία σχετικά με τις κατηγορίες υποκίνησης εξέγερσης, χάρη στη στήριξη των ρεπουμπλικάνων γερουσιαστών[7].
Δεν είναι μάλιστα λίγοι εκείνοι που αναμένουν εκ νέου την υποψηφιότητα του Τραμπ στις προεδρικές εκλογές του 2024, ποντάροντας τόσο στην προσωπική δυναμική του πρώην Αμερικανού προέδρου, η οποία έχει λάβει προσωπολατρικές διαστάσεις, όσο και στην προβλεπόμενη από πολλούς αδυναμία του Τζο Μπάιντεν να ολοκληρώσει τη θητεία του για βιολογικούς αλλά και πολιτικούς λόγους.
Είναι βέβαιο πως τα ερχόμενα χρόνια η ιστορική έρευνα θα εμβαθύνει όλο και περισσότερο στις άγνωστες προς το παρόν πτυχές των εξωφρενικών για δημοκρατική χώρα γεγονότων. Μέχρι τότε οι αντοχές των δημοκρατικών θεσμών ένθεν κι ένθεν του Ατλαντικού θα συνεχίζουν να δοκιμάζονται με απρόβλεπτες προς το παρόν συνέπειες ως προς την επιβίωσή τους, τουλάχιστον με τη μορφή που γνωρίζαμε από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου κι εντεύθεν.
*Απόφοιτος του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών «Επικοινωνία και Νέα Δημοσιογραφία» του Ανοικτού Πανεπιστημίου Κύπρου
[1] Σαμαράς, Α.Ν. & Ιορδανίδου, Σ. (2017). «Η αξιοποίηση της αιτιώδους σχέσης στη διδασκαλία των Μέσων επικοινωνίας: Ανάλυση μεθοδολογίας με επίκεντρο την επίδραση-CNN». Στο Α. Θ. Κοντάκος & Π. Ι. Σταμάτης (Επιστ. Επιμ.), Θεωρίες και Μοντέλα Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση, τ. 2 της σειράς Επικοινωνία και Εκπαίδευση (Αθήνα: Διάδραση)
[2] US Capitol secured, 4 dead after rioters stormed the halls of Congress to block Biden’s win <https://edition.cnn.com/2021/01/06/politics/us-capitol-lockdown/index.html>
[3] Conservative media members erupt with anger over protesters storming Capitol: ‘This is domestic terrorism’ <https://www.foxnews.com/media/conservative-media-members-erupt-anger-violent-protesters-storming-capitol>
[4]The truly shocking failures on the day rioters stormed the Capitol <https://edition.cnn.com/2021/02/23/opinions/capitol-riot-hearing-revealed-shocking-failures-filipovic/index.html>
[5]Permanent suspension of @realDonaldTrump <https://blog.twitter.com/en_us/topics/company/2020/suspension.html>
[6] An official website of Trump launched to stay connected with supporters <https://www.reuters.com/article/us-usa-trump-website-idUSKBN2BM0FC?
[7] Απαλλαγή Τραμπ από τις κατηγορίες για την εισβολή στο Καπιτώλιο <https://www.kathimerini.gr/world/561263668/diki-tramp-dekti-os-stoicheio-dilosi-tis-voyleytoy-mpatler/>