Του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη*
Πάντα, όταν οι εξελίξεις πυκνώνουν, ο ρόλος του Τύπου/των Μέσων (και, επιτρέψτε τον αφορισμό, ο Τύπος είναι προπαντός οι άνθρωποί του/οι δημοσιογράφοι) έρχεται πιο έντονα στο προσκήνιο. Ήδη, αυτή η οιονεί ταυτολογία έρχεται και περιπλέκεται με τη βαθμιαία εκτόπιση του «Τύπου» από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης – αρέσει/δεν αρέσει αυτό.
Ετούτην όμως τη φορά, δηλαδή στη στροφή αυτή των πραγμάτων, η ελληνική περίπτωση στα μέσα του 2017 εμφανίζει μιαν πρόσθετη πολυπλοκότητα. Η οποία έγκειται στο ότι το ίδιο το μηντιακό σκηνικό μεταλλάσσεται διαρθρωτικά: η απόκτηση ποσοστών του MEGA από (εξελισσόμενους σε) κεντρικούς παίκτες. η εξαγορά του ΔΟΛ «ελεύθερου βαρών», δηλαδή με τους τίτλους και τις συμμετοχές αλλά χωρίς υποχρεώσεις (π.χ. απέναντι στο προσωπικό). η πορεία του Πήγασου προς την ειδική εκκαθάριση, όλα αυτά αλλάζουν απότομα το κυρίως μηντιακό σκηνικό. Τη στιγμή που η χώρα, η οικονομία, οι άνθρωποί της – οι πολίτες που μια φορά στα τόσα χρόνια γίνονται εκλογικό σώμα και καθορίζουν τη συνέχεια – συνεχίζει μιαν εναλλαγή βύθισης με αδιέξοδο. Δύσκολα πράγματα.
Όταν λοιπόν ο φακός, μέσα από τον οποίο η κοινή γνώμη προσλαμβάνει και συνειδητοποιεί τέτοιες καταστάσεις μεταβάλλεται ραγδαία, τότε η ίδια η πρόσληψη των πραγμάτων απειλείται με vertigo. Ήδη – ας το παραδεχθούμε – το άλεσμα της κρίσης των τελευταίων χρόνων από την κοινή γνώμη, με το έντονο στοιχείο ψεκασμένου αλλά και τον αυτάρεσκα βίαιο λόγο, την άρνηση/άγνοια των συσχετισμών ισχύος και την απλοϊκή ανάγνωση των διεθνών [γεγονότων], όλα αυτά επηρεάστηκαν από την ποιότητα των ίδιων των Μέσων, τα οποία τώρα δύουν.
Από εκείνα που «εύκολα» και χωρίς πολλές-πολλές αναστολές αναδύθηκαν – από Πρώτο Θέμα μέχρι Real News, ας πούμε, στον Τύπο. Αλλά και από τη μαζική εισόρμηση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, με την εγκαθίδρυση Facebook και Twitter, στο κέντρο της καθημερινότητας. με όλη την αποσπασματικότητα, με όλη την ευκολία, με όλη – ναι – την εύκολη βία που κατάφεραν να κουβαλάνε μαζί τους, εκείνα που κάποτε νομίστηκε ότι θα άνοιγαν μιαν εποχή citizens’ journalism.
Ο αγριωπός κήπος των social media…
Πάμε μια στιγμή από το τέλος: στον αγριωπό κήπο των social media, όπου ούτως ή άλλως ο πορτοκαλής πλανητάρχης δημιουργεί πολιτική (ίσως και αποδειχθεί ότι γράφει Ιστορία, καθώς η στοχοθέτηση μεν των «κακών» Γερμανών είναι ένα πράγμα, όμως η δημιουργία «φαινόμενου παρία» στον εκρηκτικό Αραβικό Κόλπο με το Κατάρ προκειμένου να διεμβολιστεί το Ιράν, είναι άλλης τάξεως υπόθεση), ασφαλώς και δεν είναι το ίδιο πράγμα η επικίνδυνη αθλιότητα Γ. Φιλιππάκη («δεν θα με ενοχλούσε να έσκαγε μια ακόμη βόμβα στα πόδια του Στουρνάρα») με αφορμή την επίθεση στον Λουκά Παπαδήμο με την άγαρμπη ακρισία της ανάρτησης Γ. Καραμέρου («ο μέγας Κ. Μητσοτάκης κατόρθωσε να τον υμνούν περισσότερο η διαπλοκή και τα χαμαιτυπεία (δικοί του όροι)») με αφορμή τον θάνατο Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Ούτε ευθυγραμμίζεται η παραληρηματική Αφροδίτη Μάνου («Είναι παράφρων, σαδιστής πολιτικός που έγινε παραπληγικός από κάποιον που θες να τον πεις τρομοκράτη, θες να τον πεις πράκτορα, θες να τον πεις ήρωα, ΠΟΛΙΤΙΚΑ κίνητρα είχε» με αναφορά στον Σώϋμπλε) με τη γουρουνιά Κώστα Καζάκου για τους «προδότες νέους που μεταναστεύουν, αντί να μένουν και να αγωνίζονται για τον τόπο τους».
…και η καθοδηγητικότητα του Τύπου
Όμως, αν αυτό είναι το κύμα που ανεβαίνει από το βάθος και που θα καθορίσει π.χ. τις ερχόμενες (οψέποτε…) εκλογές, αλλά και τη διαχείριση του όποιου αδιεξόδου ή συμβιβασμού με τους «εταίρους» της Ελλάδας μετά τη διαπραγμάτευση-που-μόνον-διαπραγμάτευση-δεν-ήταν, συν θα συνοδεύσει και π.χ. μιαν οποιαδήποτε κρίση στο Αιγαίο ή/και στο Κυπριακό (θέλετε κι άλλο;), στα παραδοσιακά Μέσα – και μάλιστα στον Τύπο – είναι όπου θα δούμε τα νέα υποδείγματα να διαμορφώνονται. Και να λειτουργούν.
Όπου τον ρόλο των παραδοσιακών εκδοτών θα έχουν Βαρδινογιάννης, Αλαφούζοι και (απερχόμενος, ταχύτατα) Μπόμπολας. με μιαν ενδιάμεση στρώση Θέμου Αναστασιάδη και Νίκου Χατζηνικολάου (αμφότεροι κουβαλώντας βάρη και προβλήματα). ενώ ως νεηλύδες θα λειτουργούν Μαρινάκης και Σαββίδης (ο δεύτερος έχοντας σκοντάψει άγαρμπα), με Μελισσανίδη να διακινείται στο φόντο. Κάτι ψιλολόγια περί νομοθετημένων κανόνων αντι-συγκέντρωσης ισχύος στον Τύπο (μνήμες ημερών Β. Βενιζέλου και Θ. Ρουσόπουλου) μένουν επιμελώς εκτός συζήτησης.
Σαφώς όμως ο δείκτης μέλλοντος είναι και θα είναι ο ΔΟΛ. Εκεί, μην χάσετε με τίποτε την πρόταση προσέγγισης του Γιώργου Βέλτσου, με παραπομπή στην επιστολή του Arthur Rimbaud προς G. Izambard (του 1871): “Car je est un autre“. Υπόσχεση ή απειλή μετάλλαξης; Ή μετάβασης; Ή προσαρμογής; Πιο προσγειωμένα και λιγάκι σαν προγραμματικές δηλώσεις, έχουμε την κατάθεση Γιάννη Πρετεντέρη με το «Όρθιοι» στα Νέα. Κάνοντας την ανεπίληπτη εισαγωγική επιλογή να πει ότι «η εξέλιξη αυτή [η νέα ιδιοκτησία] θα κριθεί προφανώς από τους αναγνώστες και εκ του αποτελέσματος», επιχειρεί σάλπισμα για την «άλλη μέρα που θα ξημερώσει» και τους ανθρώπους που κράτησαν τον ΔΟΛ όρθιο «απέναντι σε έναν ξεδιάντροπο ανταγωνισμό και σε απροκάλυπτες διοικήσεις τραπεζών» που ηττήθηκαν: «Τραπεζίτες, συνήγοροι τραπεζιτών, κυβερνητικοί και πολιτικοί παράγοντες ή παρατρεχάμενοι, ανταγωνιστές και φιλόδοξοι σαλταδόροι». Λόγος για τον οποίο ο ίδιος δηλώνει «Είμαι υπερήφανος για όλους» όσοι κράτησαν τον ΔΟΛ όρθιο (μαζί του), που θα λένε στα παιδιά και στα εγγόνια τους «ήμουν κι εγώ εκεί».
Υπό τέτοιες συνθήκες vertigo κινείται ήδη το μηντιακό μας σκηνικό. Και το ξαναλέμε, μην και το πιστέψουμε: ο Τύπος είναι προπαντός οι άνθρωποί του/οι δημοσιογράφοι. Easier said than done, που λένε και οι Άγγλοι.