του Γιάννη Σέργιου Μανδαλίδη*
«Δημοσιογραφία, Μέσα, Τεχνολογικές Τάσεις και Προβλέψεις για το 2020»
Πιο αισιόδοξοι για το επιχειρηματικό μέλλον του κλάδου, απαισιόδοξοι όμως για το μέλλον της δημοσιογραφίας εμφανίζονται 233 στελέχη εταιρειών ΜΜΕ από 32 χώρες, που συμμετείχαν στην έρευνα του Ινστιτούτου Reuters με τίτλο «Δημοσιογραφία, Μέσα, Τεχνολογικές Τάσεις και Προβλέψεις για το 2020». Σχεδόν τα τρία τέταρτα των ερωτηθέντων (73%) δηλώνουν ότι αισθάνονται εμπιστοσύνη ή ή ότι είναι πολύ σίγουρα για τις προοπτικές της εταιρίας τους το 2020. Πρόκειται για το πρώτο αισιόδοξο μήνυμα έπειτα από μία περίπου δεκαετία τεχνολογικών ανατροπών και συνεχών αναζητήσεων για τη μετάβαση του επιχειρηματικού μοντέλου στη βιομηχανία των ΜΜΕ. Ωστόσο, αυτά τα ίδια στελέχη των Μέσων ενημέρωσης δηλώνουν λιγότερο σίγουρα για τη δημοσιογραφία γενικά (46%).
Μία αξιοσημείωτη καταγραφή της έρευνας είναι η ανησυχία που εκφράζεται από στελέχη ραδιοτηλεοπτικών φορέων δημοσίου συμφέροντος, πολλά εκ των οποίων βλέπουν να μειώνεται το κοινό τους, να αυξάνεται ο ανταγωνισμός από διαδραστικές πλατφόρμες, όπως το Netflix και το Spotify, και σε πολλές περιπτώσεις να στοχοποιούνται από λαϊκιστές πολιτικούς και ιδιοκτήτες άλλων Μέσων με εμπορικό προσανατολισμό. Στην περίπτωση αυτή, το μέλλον ατενίζουν με εμπιστοσύνη λιγότερα από τα μισά στελέχη (46%) των ραδιοτηλεοπτικών φορέων δημοσίου συμφέροντος, σε αντίθεση με το σύνολο των ερωτηθέντων, στους οποί- ους το αντίστοιχο ποσοστό φθάνει το 73%.
Αρνητικές οι απόψεις για τις τεχνολογικές πλατφόρμες
Αναφορικά με τις τεχνολογικές πλατφόρμες, 221 ερωτηθέντες κλήθηκαν να απαντήσουν στο ερώτημα: Σε ποιο βαθμό πιστεύετε ότι οι ακόλουθες πλατφόρμες έπραξαν αρκετά τον τελευταίο χρόνο για να καταπολεμήσουν την ελλιπή πληροφόρηση και την παραπληροφόρηση; Το 41% έδωσε θετική απάντηση (βαθμολόγησε δηλ. πάνω από το μέσο όρο με 3, 4 ή 5) για το Twitter, πιθανώς επειδή η γνωστή πλατφόρμα «έκοψε» πρόσφατα τις πολιτικές διαφημίσεις. Ακολουθεί με 34% η μηχανή αναζήτησης της Google, με 18% το YouTube και με 17% το Facebook (συμπ. WhatsApp και Instagram).
Η επόμενη δεκαετία: ΑΙ και Big Data
Η εφαρμογή ρυθμιστικού πλαισίου στο διαδίκτυο και η προσπάθεια αποκατάστασης της εμπιστοσύνης του κοινού στη δημοσιογραφία θα αποτελέσουν καθοριστικά στοιχεία των εξελίξεων κατά την επόμενη δεκαετία, σύμφωνα με τον συντάκτη της έκθεσης. Παράλληλα, η νέα τεχνολογική ανατροπή στα ΜΜΕ προβλέπεται να έλθει από την Τεχνητή Νοημοσύνη (ΑΙ), την κυριαρχία των big data και τη διάδοση των τεχνολογιών φωνητικής ή ηχητικής διάδρασης. Παρά τη σχετική αισιοδοξία που κατέγραψε η έρευνα όσον αφορά τις επιχειρηματικές προοπτικές, το νέο κύμα τεχνολογικών ανατροπών προκαλεί αβεβαιότητα για την ίδια τη βιωσιμότητα των Μέσων ενημέρωσης. Περισσότεροι από τους μισούς ερωτηθέντες (52%) θεωρούν ότι τεχνολογίες ΑΙ ή αυτοματισμοί που θα αποφασίζουν για προσωποποιημένη ενημέρωση θα αποτελέσουν σημαντικά εργαλεία ήδη από το 2020.
Τα podcasts προβάλλουν από το μέλλον
Μια τεχνολογία που κατά γενική ομολογία έχει περιορισμένη χρήση στα ελληνόγλωσσα Μέσα ενημέρωσης, αλλά κερδίζει συνεχώς έδαφος παγκοσμίως είναι τα podcast. Πάνω από τους μισούς ερωτηθέντες εκδότες (53) δήλωσαν ότι τα podcast καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος στα φετινά τους σχέδια. Παρομοίως, ισχυρή είναι και η τάση υπέρ των τεχνολογιών text-to-speech.
Δίχως «φρένο» οι εφημερίδες
Σε ελεύθερη πτώση συνεχίζεται η κατρακύλα των εφημερίδων στην Ελλάδα. Ακόμα και οι κυριακάτικες, που ανέκαθεν πουλούσαν περισσότερο και συντηρούσαν τον μύθο ότι στηρίζουν τα «μαγαζιά», υποδέχθηκαν το 2020 δίνοντας μάχη να κρατηθούν στο (ψυχολογικό) όριο των 40.000 φύλλων. Τουλάχιστον εκείνες που εξακολουθούν να δημοσιεύονται στα στοιχεία κυκλοφορίας του πρακτορείου «Άργος». Στην κορυφή κονταροχτυπιούνται Καθημερινή (κατ’ εκτίμηση, εκτός καταλόγου Άργους), Πρώτο Θέμα και Βήμα, ακολουθεί (στα επίπεδα των 20.000 φύλλων) το Έθνος και οι υπόλοιπες κυμαίνονται κάτω των 10.000 φύλλων. Στη Σαββατιάτικη αγορά κυριαρχούν Τα Νέα, η Εφημερίδα των Συντακτών και τα Παραπολιτικά. Άλλη μία εφημερίδα, ο Φιλελεύθερος, διέκοψε από τις 18 Ιανουαρίου την καθημερινή έκδοση και έγινε εβδομαδιαία, ακολουθώντας το παράδειγμα του Βήματος, του Έθνους, της Βραδυνής, της Μακεδονίας ή των Ειδήσεων (του Νίκου Χατζηνικολάου) και της Ελευθερίας του Τύπου (του Βαγγέλη Μαρινάκη) που έγιναν αρχικά εβδομαδιαίες για να καταλήξουν σε οριστική διακοπή της έκδοσης. Οι καθημερινές εκδόσεις οδεύουν προς το τέλος τους και σωτηρία στις εκδόσεις του Σαββατοκύριακου δεν διαφαίνεται…
«Εμπόλεμη ζώνη» η Λατινική Αμερική για τους δημοσιογράφους
Το 2019, σχεδόν το 60% των 49 δημοσιογράφων που σκοτώθηκαν στη δουλειά τους πέθανε σε χώρες που δεν βρίσκονται σε πόλεμο, σε αντίθεση με 45% την προηγούμενη χρονιά. Η Λατινική Αμερική αποδεικνύεται εξίσου επικίνδυνη για τους δημοσιογράφους με τις εμπόλεμες ζώνες. Μαζί με τη Μέση Ανατολή, είναι οι πιο επικίνδυνες περιοχές, με 14 θανάτους δημοσιογράφων σε καθεμία, σύμφωνα με έκθεση των Δημοσιογράφων χωρίς Σύνορα. Δέκα δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν μόνο στο Μεξικό, καλύπτοντας το οργανωμένο έγκλημα, ενώ ο ίδιος αριθμός δημοσιογράφων σκοτώθηκε στη Συρία, όπου μαίνεται ο εμφύλιος πόλεμος. Άλλοι δύο δημοσιογράφοι δολοφονήθηκαν στην Ονδούρα. Η Κίνα εξακολουθεί να είναι η χώρα όπου κρατούνται οι περισσότεροι δημοσιογράφους παγκοσμίως, με 120 εργαζόμενους στον Τύπο να βρίσκονται σε φυλακές. Στη Σαουδική Αραβία, παρά την κατακραυγή που προκάλεσε η δολοφονία, τον Οκτώβριο του 2018, στο προξενείο της χώρας στην Κωνσταντινούπολη του Τζαμάλ Κασόγκι από ανθρώπους του καθεστώτος, παραμένουν στη φυλακή 32 δημοσιογράφοι, μεταξύ των οποίων ο Ραΐφ Μπαντάουι και ο Σαλέχ αλ Σεχ. Η εχθρική στάση του Ντόναλντ Τραμπ κατά του Τύπου συνέβαλε στο να πέσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στην 48η θέση του παγκόσμιου δείκτη για την ελευθερία του Τύπου σε σύνολο 180 χωρών. Η χρήση του όρου «fake news» από τον πρόεδρο Τραμπ για να απαξιώσει τον Τύπο ενθάρρυνε ηγέτες άλλων 40 χωρών παγκοσμίως να υιοθετήσουν τον ίδιο όρο και να επιτεθούν κατά των δημοσιογράφων, σχολιάζουν οι Δημοσιογράφοι χωρίς Σύνορα.
Φινλανδία: Από τα σχολεία ξεκινάει ο πόλεμος κατά των fake news
Με τη δημοκρατία σε όλο τον κόσμο να απειλείται από τα fake news, η Φινλανδία επιλέγει να θωρακίσει τη δική της, ενσωματώνοντας στο εκπαιδευτικό της σύστημα τον εγγραμματισμό στα Mέσα, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει την κριτική σκέψη των μαθητών. Σύμφωνα με το εθνικό πρόγραμμα σπουδών που υιοθετήθηκε το 2016, στα μαθήματα μαθηματικών π.χ., οι μαθητές μαθαίνουν πόσο εύκολο είναι να χρησιμοποιηθούν τα στατιστικά στοιχεία για να στηριχθεί ένα ψέμα, στα καλλιτεχνικά μαθήματα διδάσκονται πώς μπορεί να γίνει χειρισμός του νοήματος μίας εικόνας, στην ιστορία αναλύουν πώς η προπαγάνδα χρησιμοποιήθηκε σε διάφορες ιστορικές περιόδους, ενώ Φινλανδοί φιλόλογοι δείχνουν στους μαθητές τους τρόπους με τους οποίους οι λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να παραπλανήσουν, να παραποιήσουν την αλήθεια ή να αποπροσανατολίσουν την κοινή γνώμη. Η εισαγωγή του νέου αναλυτικού προγράμματος στα σχολεία αποτελεί μέρος της ευρύτερης στρατηγικής της φινλανδικής κυβέρνησης, η οποία μετά το 2014 βρέθηκε αντιμέτωπη με την ανάγκη να αναχαιτίσει τα ρωσικά fake news, συνειδητοποιώντας νωρίτερα από οποιαδήποτε άλλη ευρωπαϊκή χώρα ότι η ανθρωπότητα έχει εισέλθει στην εποχή της «μετα-αλήθειας». Προς την ίδια κατεύθυνση, αλλά με διαφορετικό τρόπο, κινείται και η Βρετανία, όπου τη σχετική πρωτοβουλία ανέλαβε το BBC, «επιστρατεύοντας» την Αντζελίνα Τζολί. Η γνωστή ηθοποιός, σε συνεργασία με τη Microsoft, θα είναι παραγωγός μία εκπομπής με τίτλο «BBC My World», η οποία θα απευθύνεται σε εφήβους άνω των 13 ετών και, χρησιμοποιώντας τα ρεπορτάζ του BBC World Service, θα τους παρέχει στοιχεία και διευκρινίσεις γύρω από σημαντικές παγκόσμιες εξελίξεις.
* Δημοσιογράφος με εμπειρία στα διαδικτυακά Mέσα. Διευθυντής CNN Greece.
Αφού βρεθήκατε στη σελίδα μας, θα θέλαμε να σας ζητήσουμε μια χάρη. Κάθε μέρα, όλο και περισσότεροι άνθρωποι διαβάζουν και υποστηρίζουν το δημοσιογραφικό μας περιεχόμενο, το οποίο στόχος μας είναι να είναι πάντα προσβάσιμο σε όλους, ασχέτως οικονομικής ή κοινωνικής κατάστασης.
Το περιεχόμενο που παράγουμε βασίζεται μόνο στις δικές μας αποφάσεις, στη δική μας κρίση και δεν επηρεάζεται από διαφημίσεις ή από τις προτιμήσεις ιδιοκτητών, πολιτικών ή μετόχων. Η συντακτική μας ομάδα δρα ανεξάρτητα, έχοντας ως βασική αξία ότι πρέπει να δίνουμε φωνή σε όσους δεν ακούγονται αρκετά και να ασκούμε πιέσεις στους ισχυρούς. Και αυτό είναι το στοιχεία που μας διαφοροποιεί από άλλα Μέσα Ενημέρωσης, ειδικά σε μια εποχή όπου η ύπαρξη μιας διαφανούς και ανεξάρτητης δημοσιογραφίας είναι κρίσιμη. Η υποστήριξή σας μας δίνει δύναμη και μας επιτρέπει να δουλεύουμε με τον τρόπο που το κάνουμε μέχρι τώρα.
Στηρίξτε τη Δημοσιογραφία έστω και με €5 - θα σας πάρει μόνο ένα λεπτό. Ευχαριστούμε.
