Της Λήδας Τσενέ*
«Rolling Blackouts»: Κόµικς, η Ένατη Τέχνη
Η Sarah Glidden, που μας χαρίζει ένα υπέροχο graphic novel, μιλάει στη «Δημοσιογραφία».
Τα τελευταία χρόνια, στο πεδίο των Μέσων βιώνουμε μια κρίση σε παγκόσμιο επίπεδο, τόσο οικονομική όσο και αξιών και εμπιστοσύνης. Ειδικά στη χώρα μας, σύμφωνα και με το πιο πρόσφατο Digital News Report του Reuters Institute (2016), το έλλειμμα εμπιστοσύνης στους δημοσιογραφικούς οργανισμούς αγγίζει το 80%.
Την ίδια ώρα, τα Μέσα κοινωνικής δικτύωσης φέρνουν στην επιφάνεια αξίες, όπως η συνεργασία, η διαφάνεια, ο πλουραλισμός και, επιπλέον, γίνονται το μέσο επανασύνδεσης του δημοσιογράφου με το δημόσιο συμφέρον. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, αναδεικνύονται νέες τάσεις, όπως αυτή της κοινωνικής δημοσιογραφίας (social journalism) που επιχειρεί να αντιστρέψει το σημείο εστίασης των Μέσων από τα πάνω προς τα κάτω και να δημιουργήσει καλύτερους διαύλους επικοινωνίας, αλλά και εκπροσώπησης όλων των φωνών στα μήντια.
Ο δημοσιογράφος καλείται να λειτουργήσει σαν καταλύτης αλλαγών, ο οποίος αναγνωρίζει τις ανάγκες των κοινοτήτων που υπηρετεί και προσπαθεί συνεχώς να παράγει όχι μόνο περιεχόμενο, αλλά και να προσφέρει και επιπρόσθετες υπηρεσίες, όπως για παράδειγμα εκπαίδευση.
Επιπλέον, πολλοί είναι εκείνοι που αναζητούν και πειραματίζονται με νέους τρόπους αφήγησης των γεγονότων, προκειμένου να μπορέσουν να κάνουν ακόμα πιο ελκυστικές τις ιστορίες τους. Ένας τέτοιος τρόπος είναι και τα κόμικς. Ήδη από τη δεκαετία του ’90 ο Joe Sacco με το πολυβραβευμένο κόμικ του «Palestine» άνοιξε το δρόμο για την ανάμειξη της 9ης τέχνης με αυτή της δημοσιογραφίας, αποδεικνύοντας με τον καλύτερο τρόπο ότι οι εικονογραφημένες αφηγήσεις δεν έχουν να ζηλέψουν τίποτα ακόμα και από τις πιο εμπεριστατωμένες δημοσιογραφικές έρευνες.
Από τότε μέχρι σήμερα, αρκετοί ακολούθησαν το παράδειγμα του Sacco και κατέγραψαν σημαντικά γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας, αξιοποιώντας την πλούσια γλώσσα των κόμικς. Μια από αυτούς είναι και η Sarah Glidden, η οποία αποφάσισε να μας χαρίσει όχι μόνο ένα υπέροχο graphic novel, αλλά και ένα καινοτόμο εγχειρίδιο δημοσιογραφίας, όπως το χαρακτήρισαν ορισμένοι.
Το Ιράκ, η Συρία και οι πρόσφυγες
Το Rolling Blackouts (εκδ. Drawn and Quarterly, 2016) εξιστορεί το οδοιπορικό της δημιουργού και δύο φίλων της δημοσιογράφων, καθώς αναζητούν ιστορίες σχετικά με την επίδραση του πολέμου στο Ιράκ, στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και, ειδικότερα, στους πρόσφυγες πολέμου. Καθώς ταξιδεύουν από την Τουρκία στο Ιράκ και από εκεί στη Συρία, η Glidden παρακολουθεί τους δημοσιογράφους να καταγράφουν τις προσωπικές ιστορίες εμπλεκομένων, σε μια προσπάθεια τελικά να απαντήσουν στο ερώτημα πώς πρέπει να είναι η δημοσιογραφία σήμερα.
Συνομιλώντας με την Glidden, σε μια σύντομη συνέντευξη που παραχώρησε στο περιοδικό «Δημοσιογραφία», είχαμε την ευκαιρία να μάθουμε για ποιους λόγους επέλεξε τα κόμικς για να αφηγηθεί αυτή την ιστορία, αλλά και το τι σημαίνει καλή δημοσιογραφία για την ίδια. Όπως μας ανέφερε χαρακτηριστικά, το βασικό κίνητρο για τη δημιουργία του Rolling Blackouts ήταν το προσωπικό της ενδιαφέρον για το πώς διεξάγεται σήμερα η δημοσιογραφία, ενώ η επιλογή του κόμικ σαν μέσο αφήγησης ήταν μάλλον μονόδρομος, καθώς κατάφερνε να συνδυάσει διαφορετικούς τρόπους αφήγησης με τον πιο αποτελεσματικό τρόπο.
Και κάπου σε αυτό το σημείο, η λέξη «αντίκτυπος» έπεσε στο τραπέζι. Παρόλο που κατά τη διάρκεια της έρευνας και της παραγωγής του Rolling Blackouts η ίδια δεν είχε σκεφτεί ποιος θα μπορούσε να είναι ο κοινωνικός αντίκτυπός του, στη συνέχεια παραδέχτηκε ότι «αν μπορεί να βοηθήσει κάθε αναγνώστη να σκεφτεί λίγο περισσότερο για τη διαδικασία παραγωγής δημοσιογραφικών ερευνών και ταυτόχρονα να τον εκπαιδεύσει σε μια πιο συνειδητή και υπεύθυνη καταναλωτική συμπεριφορά απέναντι στα μηντιακά προϊόντα ή ακόμα να προκαλέσει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για τους πρόσφυγες», θα ήταν πολύ χαρούμενη.
Αφήνοντας την πιο δύσκολη ερώτηση για το τέλος, η Sarah μας άφησε με μια γλυκόπικρη γεύση για το παρόν, ίσως και για το μέλλον της δημοσιογραφίας. Σύμφωνα με την ίδια, «η δημοσιογραφία είναι ένας από τους τρόπους με τους οποίους οι άνθρωποι προσπαθούν να εξηγήσουν τον χαοτικό μας κόσμο.
Είναι ο τρόπος συλλογής μεγάλου αριθμού πληροφοριών και η ανάλυσή τους προκειμένου να γίνουν κατανοητές. Και σίγουρα είναι απαραίτητη για μια υγιή κοινωνία. Σίγουρα όμως, είναι δύσκολη και περίπλοκη δουλειά. Και είναι ακόμα πιο δύσκολο να παραχθεί καλή δημοσιογραφία, που θα είναι και βιώσιμη, με τέτοιο τρόπο ώστε να μην προκαλέσει σύγκρουση συμφερόντων και να παραμείνει ανεξάρτητη.
Η δημοσιογραφία σήμερα έχει πολλές προκλήσεις να αντιμετωπίσει. Πώς θα μπορέσει να συμπεριλάβει όλες τις φωνές, όλων των πολιτών από κάθε υπόβαθρο; Πώς θα κερδίσει ξανά την εμπιστοσύνη των ακροατηρίων; Αυτή τη στιγμή στεκόμαστε όλοι σκεπτικοί απέναντι της».
Το ίδιο και εμείς.
