Των Michael Schudson και Katherine Fink *
Μετάφραση :Νερίνα Κιοσέογλου
Πριν από μερικούς μήνες, στην ιστοσελίδα του Ρoynter Institute, ο Bill Adair του PolitiFact προέτρεπε «να αποδομήσουμε το ειδησεογραφικό άρθρο». Πρέπει να επινοήσουμε εκ νέου με τρόπο ριζικό τη δημοσιογραφία, υποστήριζε, και μάλιστα ξεκινώντας από το θεμέλιο λίθο της, την «ιστορία». «Ήρθε η ώρα να επανεξετάσουμε τη βασική μονάδα της δημοσιογραφίας… Να ξεχάσουμε ό,τι ξέραμε. Να εισηγηθούμε νέους τρόπους αφήγησης και να δημιουργήσουμε καινούργια πρότυπα».
Είτε πρόκειται για καλή συμβουλή είτε όχι, είναι πιο εύκολη στα λόγια παρά στα έργα. Αυτό μας διδάσκει η εργασία των κοινωνιολόγων Stephen Ostertag και Gaye Tuchman, με τίτλο «When Innovation Meets Legacy», που δημοσιεύτηκε στο Information, Communication & Society κι εξετάζει τι συνέβη στη Νέα Ορλεάνη μετά το πέρασμα του τυφώνα Κατρίνα, όταν ένα blog, σήμερα γνωστό ως The Lens (TheLensNola.org), κέρδισε την αναγνώριση και το κοινό – σε βάρος όμως της καινοτομίας.
Οι συγγραφείς παραδόξως αναφέρουν το blog με ψευδώνυμο –The New Orleans Eye– χωρίς να δηλώνουν σαφώς ότι κάνουν κάτι τέτοιο. Εδώ χρησιμοποιούμε το πραγματικό του όνομα με την άδεια των δημιουργών του.
Όπως πολλές άλλες ειδησεογραφικές σελίδες, που ξεπηδάνε μαγικά στο διαδίκτυο, το The Lens είναι μια μικρή επιχείρηση (εννιά εργαζόμενοι και 480.000 δολάρια προϋπολογισμός το 2012), που χρηματοδοτείται κυρίως από ιδρύματα (Knight, Open Society Foundations, κ.ά.). Επίσης, όπως πολλές άλλες παρόμοιες πρωτοβουλίες, το The Lens έχει δεσμευτεί να μην αναπαράγει τα παραδοσιακά Μέσα, αλλά να επενδύει σ’ αυτό ακριβώς που εκείνα συχνά δεν κάνουν: στο ερευνητικό ρεπορτάζ.
Επίσης, όπως πολλά άλλα παρόμοια blogs, το The Lens διασφαλίζει ότι τηρεί τη δέσμευσή του, προσλαμβάνοντας ρεπόρτερ που υπηρετούν εδώ και χρόνια τη σοβαρή δημοσιογραφία σε παραδοσιακούς ειδησεογραφικούς οργανισμούς.
Όμως το The Lens ξεπήδησε μέσα από ένα blog δημοσιογραφίας των πολιτών, που κατήγγειλε με πείσμα τα γραφειοκρατικά κωλύματα στην προσπάθεια ανοικοδόμησης της Νέας Ορλεάνης μετά τον τυφώνα Κατρίνα. Όταν το blog επιδίωξε να αναπτυχθεί σε έναν πλήρως οργανωμένο ειδησεογραφικό οργανισμό, αυτοπροσδιορίστηκε ως ένα «στριμμένο blog περί πολεοδομίας» και ζήτησε χρηματοδότηση από το ίδρυμα Open Society.
Το ίδρυμα συμβούλευσε το The Lens να μετεξελιχθεί από μια σύμπραξη μπλόγκερ-ρεπόρτερ πολιτών σ’ ένα πιο συμβατικό δημοσιογραφικό σχήμα, με εξειδικευμένους ρεπόρτερ, επαγγελματίες επιμελητές με προϋπηρεσία στην έντυπη δημοσιογραφία, και διοικητικό συμβούλιο (στο οποίο εντάχθηκε κι ο Ostertag, αφού ολοκλήρωσε την έρευνα για την εργασία του).
Το blog ακολούθησε τις συμβουλές του ιδρύματος κι εγκατέλειψε το σχεδιασμό που του επέτρεπε το ελεύθερο λογισμικό της Google, διαμορφώνοντας τη σελίδα του με στήλες εφημερίδας∙ τα κείμενα πλέον γράφονταν από πρώτο σε τρίτο πρόσωπο, και το ύφος τους από άμεσο και προσωπικό έγινε δημοσιογραφικά αντικειμενικό.
Η κάλυψη των ειδήσεων επεκτάθηκε και σε γενικότερα ζητήματα κυβερνητικής λογοδοσίας: «χρηματοδότηση και πολιτική, άσφαλτος, αέρας και νερό, χρήση γης, σχολεία, έρευνα, έγκλημα και τιμωρία». Οι αλλαγές άρεσαν στο ίδρυμα Open Society, κι όταν το The Lens ζήτησε μεγαλύτερη επιχορήγηση, του την έδωσε.
Το Open Society κι άλλα ιδρύματα, σύμφωνα με το πόρισμα των Ostertag και Tuchman, υποστηρίζουν «πειραματικά εγχειρήματα, που είναι σε θέση να αποδείξουν την επάρκειά τους». Η διαπίστωση αυτή μάλλον επιβεβαιώνει την πεποίθηση ότι οι κοινωνιολόγοι μερικές φορές επαναδιατυπώνουν το προφανές. Όμως οι Ostertag και Tuchman τοποθετούν αυτό το «προφανές» σ’ ένα ενδιαφέρον πλαίσιο.
Κατ’ αυτούς η άκρως λογική έμφαση των ιδρυμάτων στην «επάρκεια» στο πλαίσιο του πειραματισμού παράγει ένα αποτέλεσμα, που το χαρακτηρίζει μια κάποια ειρωνεία: Oι χρηματοδότες, που προασπίζουν την καινοτομία, καταλήγουν να της φράζουν το δρόμο. Δίνουν στον εκκολαπτόμενο δημοσιογραφικό οργανισμό τα αναγκαία για να αναπτυχθεί, πιέζοντάς τον όμως να προσλάβει επαγγελματίες που παράγουν μια συμβατικά νοούμενη ως ποιοτική δημοσιογραφία, αποκλείουν εκ των προτέρων τις καινοτόμες εκπλήξεις.
Όταν συνεργάστηκε με το τηλεοπτικό σταθμό WVUE Fox 8 (ενώ το Σεπτέμβριο ανακοίνωσε συνεργασία με το ραδιοφωνικό σταθμό WWNO-FM, που συνεργάζεται με το δημόσιο δίκτυο του National Public Radio), το The Lens αύξησε την αξιοπιστία του χάρη στις πηγές, την τηλεοπτική του παρουσία και τη μεγάλη τηλεθέαση.
Ανέβηκαν οι μετοχές της καλής ερευνητικής δημοσιογραφίας, αλλά εγκλωβίστηκε ξανά σε εύκολα αναγνωρίσιμους δημοσιογραφικούς στόχους. Αυτή ήταν η «αποδόμηση του ειδησεογραφικού άρθρου».
Το The Lens έχει μαζέψει πολλά τοπικά βραβεία δημοσιογραφίας, ακόμα και μερικά σημαντικά εθνικά βραβεία. Όμως προκύπτει το εξής ερώτημα: Ένας νέος δημοσιογραφικός οργανισμός, που δεν μπορεί να ελκύσει χρηματοδότες, πηγές, συνεργάτες και κοινό, επειδή αποκλίνει από τις βασικές αρχές της συμβατικής ειδησεογραφίας, θα πρέπει άραγε να εγκαταλείψει το όνειρο της καινοτομίας; Ή πρέπει να αρχίσουμε να αναρωτιόμαστε μήπως και η ίδια η «καινοτομία», αντί να είναι συνώνυμο της ελευθερίας, έχει γίνει ο νέος εννοιολογικός στενός κορσές; CJR