Του Αντώνη Δ. Παπαγιαννίδη
Σε όλα – μα όλα! – τα μέτωπα που ανοίγονται και θα ανοίγονται μπροστά μας στους μήνες που έρχονται, ο μαγικός κήπος των μήντια θα συνεχίσει να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο όχι μόνο «ως διαμορφωτής της κοινής γνώμης», όπως θα λέγαμε παλιότερα, αλλά και «ως μηχανισμός υποκατάστασης της κοινής γνώμης στο παιχνίδι με το πολιτικό σύστημα», διάσταση με την οποία θα χρειαστεί να συμβιβαστούμε όσο περνάει ο καιρός καθώς η ως άνω κοινή γνώμη όλο και περισσότερο έχει στραφεί προς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και αυτοδιαμορφώνεται – όσο δηλαδή δεν έχει οπισθοχωρήσει σε ρόλο παθητικού θεατή. Πώς, λοιπόν, και αποτολμούμε να μιλάμε για ρόλο των μήντια – και μάλιστα καθοριστικό; Η άποψη που θα υποστηρίξουμε είναι ότι εκείνη της οποίας ανεβαίνει κατακόρυφα η χρησιμότητα, και ακριβέστερα η ανάγκη, είναι η επεξήγηση. Και εδώ, το μεν πολιτικό σύστημα βρίσκεται αυτομπλοκαρισμένο, έτσι όπως έχει αυτάρεσκα εγκατασταθεί στην ένταση, την αλληλοϋπόσκαψη και την εχθροπάθεια, τα δε μέσα κοινωνικής δικτύωσης έχουν βολευτεί με την κακοφωνία, την υπεραπλούστευση, τον ξερολισμό, την δική τους χειρότερη εκδοχή εχθροπάθειας. «Μα, καλά, και τα πιο παραδοσιακά μήντια δεν έχουν τα ίδια χαρακτηριστικά;» μαντεύουμε την αντίρρηση – απορημένη έως και οργισμένη – του αναγνώστη. Δεκτό – όμως η ανάγκη επεξήγησης, διευκρίνισης, ξεκαθαρίσματος και παροχής ενός πυρήνα ανάλυσης είναι τέτοια που (αυτή την άποψη θα επιχειρήσουμε να δείξουμε) όλο και κάτι θα προσπαθήσουν να προσφέρουν/συνεισφέρουν τα παρα- δοσιακότερα μήντια. Αν μη τι άλλο, από αντανακλαστικό δικής τους επιβίωσης.
- Πάμε σ’ ένα άμεσο παράδειγμα, «εκεί που καίει»: στην υγειονομική πτυχή της πανδημίας και στις προσπάθειες αντιμετώπισης. Αφήνοντας κατά μέρος την εποχή του lock-down με ό,τι φέρνει σε εξ ορισμού αναγκαστικότητα και επιβολή, όλη η συζήτηση για τα μέτρα προστασίας – το έπος της μάσκας, η έννοια της κοινωνικής αποστασιοποίησης, τώρα η προώθηση των «κοινωνικών φουσκών» – μόνο μέσα από μια δομημένη προσέγγιση στα μήντια προκύπτει επεξηγηματική. Όταν έλθει η ώρα του εμβολίου/των εμβολίων, νέος κύκλος επεξήγησης θα ανοίξει – ακόμη βαρύτερος! Παράλληλα δηλαδή μ’ εκείνον που εξ αρχής τρέχει γύρω από τις προσεγγίσεις φαρμακευτικής αγωγής/κοκτέιλ/πρωτοκόλλων. Μέτωπα απολύτως «καυτά», τα οποία αγγίζουν την καρδιά της ζωής του ατόμου/του ανθρώπου, αλλά και τις δομές και τη λειτουργία της κοινωνίας.
Ασφαλώς και όλα αυτά τα ζητήματα έχουν προσεγγισθεί
- και μάλιστα πληθωρικά, στιγμές-στιγμές ad nauseam – στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ασφαλώς, από την άλλη πλευρά, και στην προσέγγισή τους και στα παλιότερα ηλεκτρονικά μέσα, τηλεόραση και ραδιόφωνο, και στον γραπτό Τύπο όμως, δεν έχει λείψει και η υπεραπλούστευση και η ρηχότητα και τα λογικά άλματα, με οδηγό τον εντυπωσιασμό (ιδιαίτατα στην τηλεοπτική διάσταση, στα πάνελ και τα τηλεπαράθυρα που αναδεικνύουν ό, τι πουλάει εύκολα). Όμως στα παραδοσιακά αυτά μήντια υπάρχει, πρώτα απ’ όλα, και κάποιος διαχειριστής της συζήτησης
- πείτε τον gate-keeper, πείτε τον moderator: αυτός, και στις λιγότερο ευχάριστες των περιπτώσεων, «χρειάζεται» να διαμορφώσει ισορροπίες, να ακολουθήσει κάποιους κανόνες. Ακόμη, δε, κι αν δεν πιστεύει ιδιαίτερα το μέσο στην διαφανή προσέγγιση των επιχειρημάτων, στην κάλυψη ευρύτερης βεντάλιας απόψεων (προσοχή!, σε σύγκριση με την μπλογκόσφαιρα), κινείται καλύτερα. Τουλάχιστον παρέχει μεγαλύτερα περιθώρια στον αναγνώστη/τηλεθεατή/ακροατή να διαμορφώσει κάποια δική του γνώμη, αφού παρακολουθήσει στοιχεία επεξήγησης.
- Περνάμε σε άλλο μέτωπο, που και αυτό υπόσχεται/απειλεί να πάρει φωτιά τους μήνες που μας έρχονται: εννοούμε εκείνο των οικονομικών (και κοινωνικών) επιπτώσεων της πανδημίας, όπως εξελίσσεται. Εδώ, η αποδοχή του whatever it takes, δηλαδή του ότι θα χρειαστεί να ληφθούν όλα εκείνα τα μέτρα στήριξης που θα είναι αναγκαία όσο η πανδημία θα εξελίσσεται – και ήδη βλέπουμε πόσο άκριτες, εν τελευταία αναλύσει αυτοϋπονομευτικές ήταν οι διάφορες διαβεβαιώσεις σχετικά με το πώς το πρώτο κύμα του Covid-19 συγκρατήθηκε ή/και ότι ένα νέο lock-down θα ήταν αδιανόητο, αποτελούσε την εύκολη φάση. Όσο περνάει ο καιρός, τόσο γίνεται/θα γίνεται φανερό ότι τα διάφορα μέτωπα μέτρων, από την στήριξη της αναστολής συμβάσεων ή την εκ περιτροπής εργασία με επιδοματική διάσταση, μέχρι την επιστρεπτέα προκαταβολή στις επιχει- ρήσεις, από τις διάφορες αναστολές υποχρεώσεων μέχρι την εύνοια προς την τηλεργασία (χωρίς θεσμικό πλαίσιο…), κάνουν επιλογές: τι και ποιους κατά προτεραιότητα ενισχύουν και πώς, ποιους και πώς τους αφήνουν ακάλυ- πτους, να κουβαλήσουν μεγαλύτερο μέρος του κόστους.
Όσο, λοιπόν, φθάνει η ώρα να συνειδητοποιηθεί αυτό το τελευταίο, ότι δηλαδή δεν υπάρχουν ουδέτερες προσεγγίσεις και ενισχύσεις, τόσο θα χρειάζεται περισσότερο η επεξήγηση, η επιχειρηματολόγηση. Αν μη τι άλλο, ώστε να μπορεί ο καθένας να τοποθετηθεί – όχι αποσπασματικά, αλλά με κάποια συνολική εικόνα. Και εδώ, λοιπόν, η ικανότητα, ιδίως του γραπτού Τύπου, να φιλοξενήσει επιχείρημα αντί για ατάκα διεκδικεί καθοδηγητικό ρόλο.
- Ακόμη περισσότερο θα προκύψει αυτή η διαφορά στην – δυνητικά βαρύτερη σε συνέπειες – πρόκληση της επόμενης περιόδου, όπου αν η επεξήγηση εννοιών και συνεπειών – τι είναι η υφαλοκρηπίδα, τι η ΑΟΖ, τι θα πει προσβολή, ποια είναι η πλήρης επήρεια νησιών και μικρών νησιών, τι άφησε πίσω η συμφωνία οριοθέτησης Ελλάδας/Ιταλίας, τι ενσωμάτωσε η συμφωνία Ελλάδας/Αιγύπτου, τι σημαίνει «διεμβολίζεται» το MOU Τουρκίας/Λιβύης, τι είναι οι διερευνητικές επαφές, τι ο διάλογος, τι η διαπραγμάτευση, πώς οδηγείται ένα θέμα στην Χάγη και τι (περίπου) ισχύει κατά την UNCLOS, τι έχει νομολογηθεί και πού και πώς, κατά τι διαφέρουν τα «μέτρα» από τις κυρώσεις και πώς διαβάζεται το ελληνοτουρκικό (και κυπριοτουρκικό) πλέγμα διαφορών από ΕΕ και ΗΠΑ – όλα αυτά, αν μείνουν στον ανθρώπινο, πολιτικά κατανοητό, αναβρασμό μιας κοινής γνώμης που έχει επί δεκαετίες αφεθεί να βράζει σε κλειστή χύτρα ταχύτητας, και στηριχτούν στην μέριμνα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, καήκαμε!
- Το είδαμε, αυτό, σε όλες τις φάσεις της Μεταπολίτευσης. Τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και γεωπολιτικής ανάγνωσης – τα «εθνικά θέματα» όπως κατά ελληνική ιδιοτυπία συνηθίζουμε να τα συναντούμε στη δημόσια συζήτηση
- έχουν μια πάγια τάση να «ξεφεύγουν» στη μαγική μας χώρα. Εδώ, μόνο μια σταδιακή επεξήγηση, βήμα-βήμα όσο θα διαμορφώνονται οι καταστάσεις (πλην αληθινής ανάφλεξης, όπου η επεξήγηση έρχεται βίαια και τραγικά από μόνη της : και μπορεί το 1922 να είχε πριν το 1912- 15 και το 1916-19, όμως το 1974 μένει σαν καλαμιά στον κάμπο…) είναι δυνατόν να εξασφαλίσει ομαλό πλου. Τα ελληνικά μήντια την οφείλουν την επεξήγηση στην κοινή γνώμη. Χώρια που την οφείλουν ήδη στον εαυτό τους, αν είναι να διεκδικήσουν την ύπαρξή τους.
*Δικηγόρος με ειδίκευση στα θέματα ΕΕ, δραπέτης από νωρίς στη δημοσιογραφία, σύμβουλος έκδοσης της «δ».